De heilige Thomas (Tomas) was een van de twaalf apostelen van Jezus. In het Johannes-evangelie wordt beschreven hoe hij na Jezus' dood weigerde te geloven in de Verrijzenis. Vandaar dat hij bekend is geworden als de 'ongelovige Thomas'. Hij zou in India als martelaar zijn gestorven. De rooms-katholieke kerk viert zijn feest op 3 juli.

Sint-Thomas was een visser uit Galilea. De Synoptici noemen zijn naam slechts bij hun opsomming van de Apostelen. In het Johannes-evangelie staat dat Thomas ook Didymos werd genoemd. Didymos is Grieks voor 'tweeling' en is de vertaling van het Aramese woord t'oma.

Johannes-evangelie

De evangelist Johannes laat hem een paar keer aan het woord: na de opwekking van Lazarus - 'Laten wij met Hem sterven' (11,16), bij het Laatste Avondmaal - 'Wij weten niet eens waar U heen gaat; hoe zou de weg ons dan bekend kunnen zijn?' - (15,4) en na de Verrijzenis.

Ongelovige Thomas

De volgende beroemde Bijbelpassage komt uit Johannes-evangelie (20,24-29) en speelt zich af een week na de Opstanding.

• Tomas, een van de twaalf, ook Didymus genaamd, was er niet bij toen Jezus kwam. De andere leerlingen vertelden hem: 'We hebben de Heer gezien.' Maar hij zei: 'Ik wil zijn handen zien, met de gaten van de spijkers erin; ik wil ze met mijn vingers voelen. Ik wil met mijn hand de opening in zijn zijde voelen. Anders geloof ik niet.'
  
  Acht dagen later waren de leerlingen weer bijeen, en nu was Tomas erbij. Hoewel de deur op slot was, kwam Jezus. Ineens stond Hij in hun midden en zei: 'Vrede!' Vervolgens richtte Hij zich tot Tomas: 'Kijk maar, hier zijn mijn handen; kom nu maar met je vinger. En kom met je hand om de opening in mijn zijde te voelen. Wees niet langer ongelovig, maar gelovig.' Hierop zei Tomas: 'Mijn Heer! Mijn God!' Jezus zei: 'Omdat je Me gezien hebt geloof je. Gelukkig zij die zonder gezien te hebben toch tot geloof komen.'

Thomas-christenen van India

Volgens overleveringen trok Thomas na Pinksteren de wijde wereld in. Hij zou het evangelie hebben gepredikt onder de Parthen, de Meden en de Perzen. Thomas zou als martelaar in Edessa gestorven zijn. Ook zou hij in India (Malabar) geweest zijn, waar hij koning Gundaphar zou hebben bekeerd. Syrische tradities zeggen dat hij in India (Malabar) gestorven is. Vandaar dat oudchristelijke Indiërs ook wel 'Thomas-christenen' worden genoemd. Deze gelovigen zijn verdeeld in twee groepen, katholieken en orthodoxen. Beide stammen af van de Assyrische, nestoriaanse Kerk. Ten gevolge van de Portugese kolonisatie zochten zij vanaf 1653 aansluiting bij de Katholieke Kerk van de Syrische ritus (Syro-Malabaarse Kerk) en bij de Syrisch-Jacobieten (Syro-Malankaarse Kerk).

Apocriefen

Er bestaan diverse apocriefe geschriften die aan Thomas zijn toegeschreven. De Apolypse van Thomas, het Thomas-evangelie en de Handelingen van Thomas behoren tot de gnosis en waren volgens de Kerkvaders ketterse boeken.

Feestdag

In de Rooms-Katholieke Kerk werd zijn feestdag op 21 december gevierd. Op de huidige rk-liturgische kalender staat het feest op 3 juli. In de kerken van de Byzantijnse ritus wordt het Thomasfeest op 6 oktober gevierd; de eerste zondag na Pasen wordt binnen die ritus 'Zondag van Sint Thomas' genoemd.

Iconografie

Op veel westerse afbeeldingen van Sint-Thomas heeft de apostel de attributen boek en speer, het wapen waarmee hij volgens een overlevering zou zijn gedood. Op oosterse iconen draagt hij een boek of een boekrol.

Graftombe

In de West-Indiase stad Chennai (voorheen Madras) staat de rooms-katholieke basiliek van het Nationaal Heiligdom van Sint Thomas. Die is gebouwd op het vermeende graf van de apostel.





De geciteerde Bijbeltekst is afkomstig uit de Willibrordvertaling (1995) van de Katholieke Bijbelstichting.