De typologische uitleg van het Oude Testament kenmerkt zich door de duiding van bepaalde passages als voorafbeeldingen van Christus en de verlossing die Hij bracht.

Voorafbeeldingen van Christus

'Typologie' - van het Griekse typos (= 'mal', 'model', 'figuur', 'beeld') en logia (= 'leer') - in christelijk theologische zin betekent de leer van de typen of voorafbeeldingen. Onder 'type' wordt verstaan een verhaal of verhaalelement uit het Oude Testament waarin al vooruitgewezen wordt op de verlossing door Jezus Christus. 

Anders dan profetie

Een type verschilt van een profetie. Een profetie kondigt Gods daden expliciet aan, terwijl een type een impliciete of latente aankondiging is.

Eenheid OT & NT

De typologie veronderstelt de eenheid van het Oude en het Nieuwe Testament. Sint Augustinus zei daarover: “Het Nieuwe Testament is verborgen in het Oude Testament en het Oude Testament wordt in het Nieuwe Testament onthuld” (Quaestiones in Heptateuchum 2,73).

Paulus

Sint Paulus zag de gebeurtenissen van het volk Israëls in het licht van Christus' kruisdood en verrijzenis. Daarbij maakte hij gebruik van de typologie, bijvoorbeeld toen hij het verhaal in Numeriover het water uit de rots (Num. 20,2-13) als volgt uitlegde: “zij [de Israëlieten] dronken uit een geestelijke rots die met hen meeging, en die rots was Christus” (1 Kor. 10,1-4).

Bronzen slang

In het Johannes-evangelie (3,14) wordt de Mensenzoon vergeleken met de bronzen slang uit Numeri 21,4-9. Later is door de kerkvaders de omhoog geheven slang in de woestijn beschouwd als een type voor Christus aan het kruis.

Mystagogie

De typologische uitleg kan erg ver gaan. Zo beschouwde Sint Ambrosius het stuk hout dat Mozesin het brakke water van Mara gooide opdat de verdorstende Israëlieten ervan konden drinken, als de voorafbeelding van het kruishout waaraan de Heiland de mensheid heeft verlost (De Sacramentis IV,12.13). Sint Ambrosius gebruikte de typologie in zijn mystagogische catechese.

Jona

Er zijn tal van voorafbeeldingen van Christus' leven in het Oude Testament aan te wijzen. De eerste christenen zagen bijvoorbeeld in het verblijf van Jona in de walvis, een type van Christus' nederdaling ter helle. Het na drie dagen uitspuwen door de vis van Jona werd aangemerkt als een voorafschaduwing van de Verrijzenis.

Scharlaken koord

Een beroemd type is het scharlaken koord waarmee de prostituee Rachab de Israëlitische verspieders in Jericho hielp ontsnappen (Jozua 2, 5-22). In dat rode touw zien de Kerkvaders het bloed van Christus, dat Hij heeft vergoten tot redding van de mensheid.

Besnijdenis

Soms werden ook elementen uit de Kindsheidverhalen van het Nieuwe Testament beschouwd als typen van Christus' heilswerk. Zo was Jezus' besnijdenis, waar Hij voor het eerst zijn Kostbaar Bloed vergoot, een eerste aankondiging van zijn Kruisoffer.



Rode Zee

In de doopliturgie wordt de doorgang van de Israëlieten door de Rode Zee als een type beschouwd van zowel het vergoten bloed van Christus als het christelijk doopsel.

Ontaarding

In november 1945 wijdde de latere kardinaal Alfrink zijn rede bij de aanvaarding van het hoogleraarschap aan de Katholieke Universiteit van Nijmegen aan de typologische exegese van het Oude Testament. Hij uit daarin kritiek op sommige Kerkvaders, omdat zij doorslaan in hun typologische exegese. “Is de symboliek echter losgeraakt van de letterlijk zin of wordt de symbolentaal der Schrift onjuist toegepast, dan treffen we bij de Vaders vaak een min of meer geestrijke beschouwing, die weinig meer te doen heeft met werkelijke exegese (…). Dan kan hun Schriftverklaring ontaarden in een vreemdsoortige allegorische verklaring.” Prof. Alfrink wijst daarbij op encyclieken die oproepen tot de navolging van de spirituele exegese van de Kerkvaders, mits ze steunt op de sensus literalis (= letterlijke betekenis) van de tekst.