De Vaticaanse Sterrenwacht is een instelling van de Romeinse Curie belast met onderwijs en onderzoek in de astronomie. Onder de Sterrenwacht ressorteren twee onderzoekscentra, waarvan er een gelegen is nabij Castel Gandolfo en een ander in de Amerikaanse staat Arizona.

Oprichting

De Vaticaanse Sterrenwacht dankt zijn oprichting aan de invoering van de Gregoriaanse kalender door paus Gregorius XIII in 1582. Voordien wilde Gregorius de astronomische bevindingen die hadden geleid tot een nieuwe tijdrekening laten onderzoeken. Daartoe liet hij in de Vaticaanse tuinen een sterrenwacht inrichten die hij ter beschikking stelden aan de mathematici en natuurkundigen verbonden aan het door jezuïeten geleide Collegio Romano, de instelling die nu nog steeds bestaat en als Università Gregoriana naar Gregorius XIII is genoemd. De Duitse jezuïet Christophorus Clavius werd de eerste directeur van de Vaticaanse Sterrenwacht, die zich – onder invloed van vooral Duitse astronomen – zou ontwikkelen tot een vooraanstaand centrum van geleerdheid.

Volgende eeuwen

In de eeuwen die volgden op de oprichting, bleef de Vaticaanse Sterrenwacht een prominente plaats innemen in de internationale astronomie en het bleven jezuïeten die zich met name toelegden op deze wetenschap. In de negentiende eeuw werd de Italiaanse jezuïet Angelo Secchi een van de grondleggers van de spectroscopie, de wetenschap die stoffen onderzoekt aan de hand van hun spectrum.

Naar Castel Gandolfo 

In 1891 gaf paus Leo XIII met het motu proprio Ut Mysticam een nieuwe impuls aan de sterrenwacht door de aankondiging van de bouw van een nieuw observatorium achter de Sint-Pietersbasiliek. De sterrenwacht, inmiddels uitgebreid met wetenschappelijk personeel uit andere orden en congregaties, legde zich vervolgens toe op de vervaardiging van een fotografische hemelkaart. In 1930 werd de Sterrenwacht overgebracht naar Castel Gandolfo, waar ook de pauselijke zomerresidentie is gevestigd, omdat de onderzoekers in de stad Rome steeds meer hinder ondervonden van de (elektrische) (straat)verlichting in de stad.

Uitbreidingen

Na de vestiging in Castel Gandolfo, werd de sterrenwacht nog een aantal keren flink uitgebreid met nieuwe telescopen en nieuwe laboratoriumgebouwen. Sinds de jaren tachtig van de twintigste eeuw, werkt de sterrenwacht samen met de Universiteit van Arizona. Daar werd in 1993 de Vatican Advanced Technology Telescope in gebruik genomen. Dit is een telescoop met een doorsnede van 1,8 meter die vooral gebruikt wordt voor ruimtefotografie.