In de Rooms-Katholieke Kerk is een vicaris-generaal een priester die deelt in de gewone uitvoerende bestuursmacht van de diocesane bisschop.

Het Latijnse woord vicarius betekent 'plaatsbekleder'. De vicaris-generaal (vicarius generalis) behoort in een bisdom tot de diocesane curie en is de voornaamste plaatsbekleder van de diocesane bisschop.

Verplicht ambt

Volgens de Codex van Canoniek Recht (het wetboek van de Rooms-Katholieke Kerk, CIC 1983) dient in elk bisdom een vicaris-generaal te zijn aangesteld. Het is de diocesane bisschop zelf die iemand daartoe benoemt. In de regel heeft een bisdom maar één vicaris-generaal, maar de bisschop kan er ook meerdere benoemen als hij dit pastoraal noodzakelijk acht.

Priester

Een vicaris-generaal moet de priesterwijding hebben ontvangen en mag niet jonger zijn dan 30 jaar. Ook dient hij een doctoraat of licentiaat in het canoniek recht of de theologie te hebben. In geval een diocesane bisschop wordt bijgestaan door een bisschop-coadjutor of een hulpbisschop dan dient deze ambtsdrager tot vicaris-generaal worden benoemd.

Uitvoerende macht

“De Vicaris-generaal komt ambtshalve in het gehele bisdom de uitvoerende macht toe die in het recht de diocesane Bisschop toekomt”, tenzij bepaalde bevoegdheden de bisschop zijn voorbehouden, aldus canon 479 §1 van CIC 1983.

Sedisvacatie

De macht van een vicaris-generaal houdt op als zijn ambtstermijn erop zit, als de diocesane bisschop hem ontslaat, of als de bisschopszetel vacant is geworden.

Bisschoppelijke vicarissen

Naast de vicaris-generaal kan de diocesane bisschop ook een of meerdere bisschoppelijke vicarissen (vicarii episcopales) aanstellen. Die hebben dezelfde uitvoerende macht als de vicaris-generaal, maar dan slechts geldend voor een bepaald gebied of ander deel van het bisdom.

Gerechtsvicaris

In elk bisdom moet er ook een gerechtsvicaris (officiaal) zijn aangesteld (canon 1420). Deze deelt in de rechtsprekende bestuursmacht van de diocesane bisschop. Samen met hem vormt de officiaal één rechtbank. In tegenstelling tot de vicaris-generaal en de bisschoppelijke vicarissen verliest de gerechtsvicaris zijn ambt niet als de bisschopszetel vacant wordt. Soms is iemand zowel vicaris-generaal als gerechtsvicaris.