06-11-2019

Katholieke en protestantse christenen in Duitsland herdenken op 9 november de val van de Berlijnse Muur. Dan is het precies 30 jaar geleden dat deze historische gebeurtenis plaatsvond en het einde van de Koude Oorlog zou inluiden. 

Zaterdag begint om 16.30 uur een oecumenische dienst in de lutherse Dom van Ratzeburg, een noordelijk stadje aan de voormalige grens tussen de BRD en de DDR. Voorgangers zijn de rooms-katholieke aartsbisschop Stefan Heße van Hamburg en de evangelische bisschop Kristina Kühnbaum-Schmidt. 

In Berlijn zelf worden op zondag 10 november gebedsdiensten gehouden langs de voormalige muur in de Bernauer Straße.

De politieke omwenteling in de DDR is vaak omschreven als een ‘protestantse revolutie’, vanwege de belangrijke rol die evangelische en vrije kerkgemeenten speelden in het protest tegen het totalitaire bewind in de DDR. Foto's uit 1989 van overvolle kerken - zoals de Gethsemanekirche of de Zionskirche in Oost-Berlijn of de Nikolaikirche in Leipzig, van waaruit de grote demonstraties voortkwamen - getuigen daarvan.

Eind jaren tachtig werd het aantal protestantse christenen in de DDR - met 16,6 miljoen inwoners - geschat op ongeveer vijf miljoen en dat van de katholieken op ongeveer één miljoen. Later bleek echter dat er minder christenen waren geweest. In ieder geval waren de kerken de enige organisaties in de DDR die los van de staat stonden. Voor vele burgers waren het ruimtes van het vrije denken.

In de rooms-katholieke kerk in de DDR was er in geringere mate sprake van een protestcultuur. Dat hing onder meer samen met een ander type eredienst. In de protestantse woordliturgie is meer ruimte voor lange toespraken. Het had ook te maken met de apolitieke houding van de in 1979 gestorven Berlijnse kardinaal Alfred Bengsch. Onder de toenmalige jonge bisschoppen Joachim Meisner (Berlijn) en Joachim Wanke (Erfurt) sloten meer katholieken zich aan bij een algemeen christelijke beweging tegen de staatsrepressie.