Luzern, 3 september 2025 – Komende zondag wordt Carlo Acutis heiligverklaard. De Italiaan die in 2006 op 15-jarige leeftijd aan kanker stierf, bouwde een website over eucharistische wonderen. De Zwitserse jezuïet en judaïcus Christian Rutishauser vindt die verhalen problematisch, omdat ze vaak deel uitmaken van het christelijke antijudaïsme.
Carlo Acutis, sinds zijn zaligverklaring in 2020 over de hele wereld vereerd als Cyper-Apostel, bezocht al op vroege leeftijd dagelijks de Heilige Mis waarin hij een uitgesproken liefde voor het altaarsacrament ontwikkelde. Bovendien toonde hij een buitengewone aanleg voor informatica. Als 11-jarige begon hij een online register van eucharistische wonderen aan te leggen.
31 augustus 2025 – Beeld van Carlo Acutis met laptop onder het Kruis
Momenteel staan er op de door hem gestarte website meer dan 130 van dergelijke wonderen vermeld die zich in de afgelopen eeuwen op tal van plekken – zoals in Boxmeer en Boxtel – zouden hebben voorgedaan. Sommige van die mirakelverhalen worden gepresenteerd in een tentoonstelling die al in duizenden parochies over de hele wereld te zien is geweest.
Transsubstantiatie
Pater Christian Rutishauser S.J., specialist in de joodse godsdienst en de joods-christelijke dialoog, heeft zich kritisch over het register gebogen. Carlo Acutis presenteert daarin veel middeleeuwse wonderlegendes: “Brood en wijn, omgevormd tot het lichaam en bloed van Christus, worden door kwaadaardige vijanden tevergeefs met fysiek geweld vernietigd. Hosties worden ontheiligd, maar blijken onverwoestbaar te zijn”, zo omschrijft hij de kern van de legendes in een bijdrage van 1 september op de website Feinschwarz.net. Daaruit vloeit dan “bloed als getuigenis dat ze het lichaam van Christus zijn, of ze veranderen in een werkelijke aanwezigheid van de verrezen Christus door te gloeien en te vliegen”.
Volgens Rutishauser zijn dergelijke legendes vooral vanaf de 13de eeuw verspreid geraakt. Toen zag de kerk zich genoodzaakt om het wonder van de werkelijke tegenwoordigheid tijdens de mis op rationalistische wijze te verklaren met de term transsubstantiatie.
De dramatische strijd tussen goed en kwaad, die in deze verhalen over hostieschennis is vervat, evenals het magische begrip van een voedsel dat in goddelijk voedsel verandert, lijkt niet alleen de mensen van toen te hebben aangesproken, constateert de jezuïet.
Christelijk antijudaïsme
De verantwoordelijken in de kerk mogen hier vandaag de dag niet onkritisch en ondoordacht mee omgaan, waarschuwt de Zwitserse jezuïet. Immers, in de geschiedenis hebben de ‘hostiewonderverhalen’ keer op keer tot geweld geleid: “Vrouwen, gebrandmerkt als heksen, ketterse protestanten en in de middeleeuwen de joden werden beschuldigd van hostieschennis.”
De wonderverhalen die door Carlo Acutis werden verzameld, maken “historisch gezien vaak deel uit van het christelijk anti-judaïsme”, aldus pater Rutishauser. “Ze actualiseren de beschuldiging van godsmoord.” Net zoals de hardnekkige aantijging dat de joden Christus hadden vermoord, zouden ze hem nu opnieuw doden in de hostie. De verhalen waren vaak aanleiding voor pogroms. In Brussel werden bijvoorbeeld na het hostiewonder van 1370 ongeveer twintig joden vermoord.
Geen sprake van 'jood' op site
Rutishauser, sinds 2014 pauselijk adviseur voor de katholieke betrekkingen met het jodendom, heeft vastgesteld dat in de verhalen uit de verzameling van Carlo Acutis het begrip ‘jood’ niet voorkomt, dat ze geneutraliseerd zijn en dus “niet direct anti-judaïstisch of antisemitisch” zijn. Bij het hostiewonder van Parijs (1290) wordt de hostieverminker bijvoorbeeld omschreven als een “ongelovige” die “de christelijke religie verachtte en de aanwezigheid van Christus in de eucharistie ontkende”.
Hoewel de teksten “gezuiverd zijn van joden”, schenden de verhalen volgens Rutishauser “het collectieve joodse geheugen, omdat de vervolging door christenen, die werd gelegitimeerd door de eucharistische wonderen, stevig verankerd is in het historische bewustzijn van het joodse volk”.
De deskundige geeft toe dat de jonge Acutis zich misschien niet volledig bewust was van deze verbanden. En ook het antisemitisme van vandaag de dag vloeit niet rechtstreeks voort uit de eucharistische vroomheid waar Acutis sterk door was bevangen.
Nevenschade voorkomen
Toch is het volgens Rutishauser de taak van het kerkelijk leergezag om de gelovigen voor te lichten en hen bewust te maken van de historische context van deze wonderverhalen. Hij waarschuwt voor een latent anti-judaïsme dat onbewust het denken en handelen kan beïnvloeden. Bovendien moeten de dialoogverantwoordelijken van de kerk actief contact zoeken met de joodse partners. “De christelijke vreugde over de heiligverklaring van Acutis mag niet gepaard gaan met nevenschade voor de joden”, schrijft de jezuïet.