Rome, 14 mei 2025 – Gedurende het Heilig Jaar 2025 zijn in Rome voor diverse groepen jubeljaarevenementen georganiseerd. Eergisteren begon het driedaagse Jubileum voor de Oosterse Kerken. In het kader daarvan ontving paus Leo XIV vanochtend in de Paulus VI-Aula duizenden christenen van diverse riten. “Welkom in Rome! Ik ben blij u te ontmoeten en een van de eerste bijeenkomsten van mijn pontificaat te wijden aan de oosterse gelovigen”, zei hij in zijn toespraak, waarin hij vol ontzag over het oosters christendom sprak.
“U bent kostbaar. Als ik naar u kijk, denk ik aan de verscheidenheid van uw oorsprong, de glorieuze geschiedenis en het bittere lijden dat veel van uw gemeenschappen hebben doorstaan of nog doorstaan”, zei paus Leo.
De Heilige Vader citeerde paus Leo XIII, “die voor het eerst een specifiek document wijdde aan de waardigheid van uw Kerken, vooral gegeven door het feit dat ‘het werk van de menselijke verlossing begon in het Oosten’”.
Het oosters christendom bestaat uit verschillende tradities die worden gecategoriseerd naar hun riten. Over het algemeen onderscheidt men vijf families: de Antiocheense Ritus, de Alexandrijnse Ritus, de Byzantijnse Ritus, de Chaldeeuwse Ritus en de Armeense Ritus. Daarbinnen bestaan weer een aantal variaties.
Leo XIII riep op tot behoud van oosterse riten
“Meer dan een eeuw geleden merkte Leo XIII op dat ‘het behoud van de oosterse riten belangrijker is dan algemeen wordt aangenomen’ en met dit doel voor ogen schreef hij zelfs voor dat ‘iedere Latijnse missionaris, hetzij van de seculiere, hetzij van de reguliere geestelijkheid, die door raad of hulp een oosterling tot de Latijnse ritus verleidt’ moest worden ‘ontslagen en uitgesloten van zijn ambt’. Wij verwelkomen de oproep om het christelijke Oosten te beschermen en te bevorderen, vooral in de diaspora”, zei Leo XIV.
De Amerikaanse paus acht het noodzakelijk dat de sensibiliteit van de ‘Latijnse’ christenen voor hun broeders en zusters van andere ritussen wordt vergroot zodat de oosterse tradities behouden kunnen worden.
“De Kerk heeft u nodig. Hoe groot is de bijdrage die het christelijke Oosten ons vandaag kan geven! Hoezeer is het nodig om het gevoel van mysterie terug te vinden, dat zo levendig is in jullie liturgieën, die de menselijke persoon in zijn of haar totaliteit betrekken, de schoonheid van verlossing bezingen en verwondering opwekken over de goddelijke grootheid die de menselijke kleinheid omarmt!”
Tradities niet laten bederven door consumentisme en nutsdenken
“En hoe belangrijk is het om, zelfs in het christelijke Westen, het besef van de voorrang van God te herontdekken, de waarde van mystagogie, de onophoudelijke voorbede, boetedoening, vasten, wenen voor de eigen zonden en die van de hele mensheid, die zo typerend zijn voor de oosterse spiritualiteiten! Het is dus cruciaal om jullie tradities te koesteren zonder ze te verwateren, misschien voor het gemak en comfort, zodat ze niet gecorrumpeerd worden door een consumentistische en utilitaire geest.”
“Jullie spiritualiteiten, oud en altijd nieuw, zijn geneeskrachtig. In hen versmelt het dramatische gevoel van menselijke ellende met ontzag voor goddelijke barmhartigheid, zodat onze laagheid geen wanhoop veroorzaakt, maar ons uitnodigt om de genade te verwelkomen van te zijn genezen, vergoddelijkt en verheven tot hemelse hoogten. We moeten de Heer hier eindeloos voor prijzen en danken.”
Geweld
Leo XIV betuigde vanochtend zijn deelneming met alle oosterse christenen die het doelwit zijn van oorlog, geweld en discriminatie. ‘Van het Heilige Land tot Oekraïne, van Libanon tot Syrië, van het Midden-Oosten tot Tigray en de Kaukasus, hoeveel geweld! En over al deze verschrikkingen, over de slachtingen van zoveel jonge levens, die verontwaardiging zouden moeten oproepen, omdat het in naam van militaire verovering mensen zijn die sterven, valt een oproep op: niet zozeer die van de paus, maar van Christus, die herhaalt: ‘Vrede zij met u!’”
Onderhandelen over vrede
“Ik zal alles in het werk stellen om deze vrede te verspreiden. De Heilige Stoel is beschikbaar opdat vijanden elkaar ontmoeten en elkaar in de ogen kijken, opdat volkeren weer hoop krijgen en de waardigheid krijgen die ze verdienen, de waardigheid van de vrede”, zei de nieuwe Romeinse pontifex.
“De volkeren willen vrede en ik, met mijn hart op mijn hand, zeg tegen de leiders van de volkeren: laten we elkaar ontmoeten, laten we een dialoog aangaan, laten we onderhandelen! Oorlog is nooit onvermijdelijk, wapens kunnen en moeten het zwijgen worden opgelegd, omdat ze problemen niet oplossen maar vergroten; omdat hij die vrede zaait, niet hij die slachtoffers oogst, de geschiedenis zal ingaan; omdat anderen niet in de eerste plaats vijanden zijn, maar mensen: geen schurken die gehaat moeten worden, maar mensen om mee te praten”, zei Leo, die lid is van de augustijner orde. “Laten we de manicheïstische visies verwerpen die typisch zijn voor gewelddadige verhalen, die de wereld verdelen in goed en slecht.”
Manicheïsme
Het manicheïsme, genoemd naar de Iraanse ‘profeet’ Mani (3de eeuw), is een antieke dwaalleer, waarvan Sint-Augustinus ooit aanhanger was. Na zijn bekering tot Christus keerde hij zich fel tegen het dualisme van het manicheïsme, dat leerde dat de werkelijkheid wordt bepaald door twee eeuwige, tegengestelde principes.
Encyclopedie: Oosters-Katholieke Kerken
“De Kerk zal niet moe worden te herhalen: houd je wapens stil”, vervolgde Leo. “En ik wil God danken voor hen die in stilte, in gebed, door te offeren draden van vrede naaien; en de christenen – Oosters en Latijns – die, vooral in het Midden-Oosten, volharden en weerstand bieden in hun land, sterker dan de verleiding om hen in de steek te laten. Christenen moeten de kans krijgen, niet alleen woorden, om in hun land te blijven met alle rechten die nodig zijn voor een veilig bestaan. Streef hier alstublieft naar!”
Bisschoppensynodes
Leo zei dat de Latijnse katholieken nog veel kunnen leren van de oosterse synodaliteit. Alle kerken worden bestuurd door een ‘heilige synode’, een raad van bisschoppen die collegiaal het bestuur voeren.
“Blijf stralen door geloof, hoop en naastenliefde, en door niets anders. Mogen uw Kerken een voorbeeld zijn en mogen uw herders oprecht de gemeenschap bevorderen, vooral in de bisschoppensynodes, zodat zij plaatsen van collegialiteit en authentieke medeverantwoordelijkheid worden.”
“Laat er transparantie zijn in het beheer van goederen, laat er een getuigenis zijn van nederige en totale toewijding aan het heilige volk van God, zonder gehechtheid aan eerbewijzen, aan de machten van de wereld en aan het eigen imago”, aldus de paus.