23-02-2020
Paus Franciscus heeft zich met krachtige woorden uitgesproken voor een verwelkomingscultuur in Europa en tegen nationalisme en de oorlogen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Het Middellandse-Zeegebied moet weer een plaats van hoop worden, met religieuze gemeenschappen die ook een belangrijke rol spelen, zei hij vandaag in het Zuid-Italiaanse Bari aan het eind van een meerdaagse conferentie van een zestigtal bisschoppen uit negentien mediterrane landen.
De paus heeft de oorlog ondubbelzinnig veroordeeld als de belangrijkste oorzaak van de huidige migraties. "Oorlog is complete waanzin, want het is waanzin om huizen, bruggen, fabrieken, ziekenhuizen te vernietigen, om mensen te doden," benadrukte Francis. De aankoop van wapens berooft een samenleving ook van vitale middelen voor gezinsbeleid, gezondheidszorg en onderwijs. De wereld mag daarom nooit "oorlog met normaliteit verwarren of het zien als een onvermijdelijke manier om te reageren op verschillen of tegenstrijdige belangen".
In zijn toespraak in de kerk van Sint-Nicolaas van Myra bekritiseerde de paus ook de internationale hypocrisie. "Eerst wordt de vrede ingeroepen op conferenties, en dan komen de mensen terug, gaan door met wapenhandel en voeren oorlog. Een grote hypocrisie”, zei hij. Dit geldt ook voor het "nog steeds onopgeloste conflict" tussen Israëliërs en Palestijnen. Dit conflict draagt volgens hem het "gevaar van onevenwichtige oplossingen" in zich en brengt dus "nieuwe crises" met zich mee. Indirect uitte hij daarmee dus kritiek op het onlangs door de Amerikaanse president Donald Trump gepresenteerde ‘vredes’-plan.
De Heilige Vader waarschuwde opnieuw met klem, zoals hij al deed in 2013 op Lampedusa, voor de "onverschilligheid en afwijzing" in Europa ten opzichte van vluchtelingen. Hij zei dat het nooit zou kunnen worden geaccepteerd dat mensen die, vol hoop, "de zee oversteken, sterven zonder gered te worden". Evenzo, zei hij, moet men ingrijpen wanneer mensen van ver worden uitgebuit, onderbetaald worden of in de klauwen van de maffia terechtkomen.
De realiteit in Europa was echter dat landen zich in rijkdom en onafhankelijkheid van elkaar afsluiten, "zonder dat ze degenen die om hulp schreeuwen met woorden of vanwege hun staat van armoede opmerken". Migratie wordt ook geïnstrumentaliseerd in het politieke discours en vluchtelingen worden afgeschilderd als een "invasie", die allerlei angsten oproept. Deze "nieuwe vormen van populisme" wekten bij Franciscus onaangename herinneringen op aan "speeches uit de jaren dertig".
Het Middellandse-Zeegebied heeft een "bijzondere roeping", benadrukte de paus. De ontmoeting tussen verschillende culturen heeft er immers ooit toe bijgedragen dat het oude Mare nostrum (Latijn voor ‘Onze Zee’), de bakermat van de Europese beschaving en de intellectuele geschiedenis was geworden. Het Middellandse-Zeegebied als "plaats van ontmoeting, dialoog en integratie" is een erfgoed en een potentieel dat vandaag de dag niet in gevaar mag worden gebracht. Bovendien is het Middellandse-Zeegebied een "strategisch gebied waarvan het evenwicht gevolgen heeft voor andere delen van de wereld".
Franciscus verlangt dat de "Mediterrane begraafplaats", een zinspeling op de duizenden migranten die tijdens de overtocht naar Europa verdronken, weer een "plaats van hoop" wordt.
De kerken en geloofsgemeenschappen hebben een belangrijke rol te spelen, benadrukte Franciscus. Zij zouden moeten optreden als "onvermoeibare vredestichters", die zich inzetten voor gerechtigheid en invloed uitoefenen op regeringen om vluchtelingen te redden van verdrinking in het Middellandse-Zeegebied, uitbuiting en religieuze vervolging.