Rome, 9 januari 2025 – Paus Franciscus heeft vandaag in een van zijn belangrijkste toespraken van het jaar gewaarschuwd voor een dreigende wereldoorlog en opgeroepen tot een “diplomatie van hoop”. Dat deed hij ten overstaan van het corps diplomatique in de Aula der Zegeningen in het Vaticaan Apostolisch Paleis.
“Gezien het steeds reëlere gevaar van een wereldoorlog is het de taak van de diplomatie om de dialoog met iedereen te bevorderen, zelfs met die gesprekspartners die als ‘ongemakkelijk’ worden beschouwd of van wie men de legitimiteit voor onderhandelingen in twijfel trekt”, zei de Romeinse pontifex in zijn ongeveer 45 minuten durende Italiaanstalige nieuwjaarstoespraak tot de ambassadeurs, die hij voor een groot deel wegens zijn aanhoudende verkoudheid liet voorlezen door een medewerker.
Dialoog
Al meer dan tien jaar geleden zei Franciscus dat de Derde Wereldoorlog eigenlijk al gaande is, zij het stukje bij beetje. Nu vreest de paus voor een wereldwijde escalatie van staatsgeweld. Dialoog is “de enige weg om de ketens van haat en wraak te doorbreken die gevangen houden, en om de wapens van menselijke egoïsme, trots en arrogantie te ontmantelen die de wortel zijn van elk oorlogszuchtig en destructief streven”, zei de paus vandaag.
De “donkere wolken van oorlog” moeten “worden weggeblazen door een nieuwe wind van vrede”. De paus verwees daarbij naar talrijke brandhaarden wereldwijd. Hij drong er met name op aan om een einde te maken aan de oorlog “die het gekwelde Oekraïne al bijna drie jaar bloedig foltert”. Met betrekking tot de oorlog in het Midden-Oosten riep hij opnieuw op tot een wapenstilstand, de vrijlating van Israëlische gijzelaars en hulp aan de Palestijnse bevolking. “Ik hoop dat Israëli’s en Palestijnen de bruggen van dialoog en wederzijds vertrouwen opnieuw kunnen opbouwen, te beginnen bij de jongsten, zodat de komende generaties in de twee staten zij aan zij in vrede en veiligheid kunnen leven,” aldus de paus.
“Oorlog is altijd een nederlaag,” herhaalde Franciscus een van zijn vaak uitgesproken waarschuwingen. Hij riep ook op tot naleving van het humanitair oorlogsrecht: “Wij kunnen op geen enkele wijze accepteren dat burgers worden gebombardeerd of dat infrastructuren die noodzakelijk zijn voor hun overleving worden aangevallen. Wij kunnen niet accepteren dat kinderen sterven van de kou omdat ziekenhuizen zijn vernietigd of het energienet van een land is beschadigd.”
Fake news
“Jammer genoeg beginnen wij dit jaar in een tijd waarin de wereld verscheurd wordt door talrijke meer of minder bekende grote en kleine conflicten, maar ook door de terugkeer van afschuwelijke terreurdaden, zoals die onlangs in Maagdenburg in Duitsland en in New Orleans in de Verenigde Staten hebben plaatsgevonden”, herinnerde Franciscus. In veel landen heersen sociale en politieke omstandigheden die door groeiende tegenstellingen worden verergerd. “We worden geconfronteerd met steeds meer gepolariseerde samenlevingen, waarin een algemeen gevoel van angst en wantrouwen jegens de medemens en de toekomst om zich heen grijpt.”
Dat wordt verergerd door de voortdurende verspreiding van “fake news, die niet alleen de werkelijkheid verdraait, maar ook het bewustzijn vervormt, verkeerde percepties van de werkelijkheid oproept en een klimaat van wantrouwen creëert dat haat aanwakkert, de veiligheid van mensen ondermijnt en het samenleven en de stabiliteit van hele naties bedreigt.” Als tragische voorbeelden noemde de paus de aanslagen op de Slowaakse president Robert Fico en de aanstaande Amerikaanse president Donald Trump.
De Heilige Vader beklaagde zich er expliciet over dat “in onze tijd het ontkennen van vanzelfsprekende waarheden de overhand lijkt te krijgen.” Sommigen wantrouwen rationele argumenten omdat zij deze beschouwen als instrumenten in handen van een geheime macht, terwijl anderen geloven “dat zij onwrikbaar in het bezit zijn van hun zelfgeconstrueerde waarheid en zich zo onttrekken aan debat en dialoog met andersdenkenden.” Weer anderen neigen ertoe “hun eigen ‘waarheid’ te creëren en de objectiviteit van de waarheid te negeren,” stelde de paus. “Deze tendensen kunnen worden versterkt door moderne communicatiemiddelen en kunstmatige intelligentie, wanneer deze worden misbruikt als middelen om het bewustzijn te manipuleren voor economische, politieke en ideologische doeleinden.”
Antisemitisme
Franciscus uitte verder zijn bezorgdheid over het groeiende antisemitisme. “De toenemende antisemitische uitingen, die ik ten strengste veroordeel en die steeds meer Joodse gemeenschappen over de hele wereld treffen, zijn zeer verontrustend.”
Echte vrede kan er volgens Franciscus niet zijn “als ook de religievrijheid niet wordt gegarandeerd, die respect voor het geweten van het individu inhoudt en de mogelijkheid omvat om het eigen geloof en het behoren tot een gemeenschap publiekelijk te belijden.” Hij vermeldde daarbij de talrijke vervolgingen van verschillende christelijke gemeenschappen wereldwijd.
Milieu
In andere passages van zijn toespraak riep Franciscus op tot inzet voor milieu- en klimaatbescherming, sociale rechtvaardigheid en het behoud van mensenrechten. Met betrekking tot de toenemende verspreiding van kunstmatige intelligentie, die zorgen over intellectuele eigendomsrechten, werkzekerheid en de bescherming van de privacy versterkt, zijn betrouwbare regels noodzakelijk. Het geld voor wapens en andere militaire uitgaven zou volgens de paus moeten worden omgeleid naar een wereldfonds om honger te bestrijden. Hij deed opnieuw een beroep op rijke landen om de schulden van het mondiale zuiden kwijt te schelden, ook gezien de “ecologische schulden” van de rijkere staten.
Mensenhandel
Franciscus riep de internationale gemeenschap ook op de “ellendige” mensenhandel te stoppen en de gewetenloze mensen te vervolgen “die misbruik maken van het leed van duizenden mensen die vluchten voor oorlog, honger, vervolging of de gevolgen van klimaatverandering en een veilige plek zoeken om te leven.” Hij was “teleurgesteld” dat migranten enkel worden gezien als een probleem dat moet worden aangepakt. “Zij mogen niet worden gereduceerd tot objecten die gehuisvest moeten worden; zij hebben waardigheid.”
Abortus
Ten aanzien van de bescherming van het leven sprak de paus zich wederom uit tegen de doodstraf en abortus. Het is “onaanvaardbaar om te spreken van een zogenaamd ‘recht op abortus,’ dat in strijd is met de mensenrechten, in het bijzonder het recht op leven. Het hele leven moet worden beschermd, in elk moment, vanaf de conceptie tot de natuurlijke dood, want geen enkel kind is een fout of schuldig aan zijn bestaan, net zomin als een oude of zieke mens van hoop mag worden beroofd en afgeschreven mag worden,” aldus Franciscus.
Momenteel zijn er 184 staten die volledige diplomatieke betrekkingen onderhouden met de Heilige Stoel. Er zijn 90 diplomatieke missies geaccrediteerd bij de Heilige Stoel met hoofdkwartier in Rome, waaronder die van de Europese Unie en de Soevereine Militaire Orde van Malta. De bij de Heilige Stoel geaccrediteerde bureaus van de Liga van Arabische Staten, de Internationale Organisatie voor Migratie en de Hoge Commissaris van de Verenigde Naties voor Vluchtelingen zijn ook gevestigd in Rome.