Overheid beschermt milieucriminelen

Eind 2016 staat een Nederlandse inzamelaar van scheepsafvalstoffen voor de rechter. Hij wordt ervan verdacht 30 miljoen liter giftig afvalwater uit Angola illegaal naar Nederland te hebben laten verschepen en te hebben gesjoemeld met transportdocumenten. Op papier is de giftige substantie keurig verwerkt, maar het gros van debetrokken afvalverwerkers kan volgens het strafdossier niet goed uitleggen wat ze met het afval hebben gedaan. De politie vermoedt dat een groot deel in het milieu is beland, wellicht ook in het IJ in Amsterdam.

De zaak is voor filmmaker-journalist Wilfried Koomen aanleiding voor een diepgaand onderzoek naar milieucriminaliteit in Nederland. Milieurechercheurs vertellen in de documentaire Beerput Nederland hoe frauduleuze afvalbedrijven al decennialang ongestoord hun gang kunnen gaan. Onderzoeken van inspecteurs naar milieumisdrijven worden gesaboteerd en verdachte bedrijven worden van hogerhand getipt over naderende politie-invallen.

Politici betrokken
Rode draad in Beerput Nederland is de bescherming die vervuilende bedrijven krijgen van zowel lokale als nationale politici. Bij alle grote milieuschandalen van de afgelopen 50 jaar, waaronder die van de bedrijven Booy Clean, EMK (Exploitatie Maatschappij Krimpen), Uniser en TCR (Tanker Cleaning Rotterdam) zijn Nederlandse politici betrokken, sommige zeer prominent.

Beerput Nederland kijkt mee met milieu-inspecteurs in de Rotterdamse haven en spreekt met criminologen, rechercheurs en politici. Angst voor aantasting van de economische reputatie van Nederland en marktwerking hebben de bedrijven ruim baan gegeven en onze gezondheid op het spel gezet. Ook bij recente milieuschandalen rond de bedrijven North Refinery, Odfjell en Chemie Pack knijpen politici willens en wetens een oogje dicht. Criminoloog Toine Spapens: "Iedereen profiteert, behalve het milieu en de leefomgeving van de mensen." Ben Ale, emeritus hoogleraar van de TU in Delft: "De overheid is er niet om de burger te beschermen tegen vervuilende bedrijven, maar om de winst van bedrijven te maximaliseren."

Bedrijfsleven
Het beeld dat oprijst uit Beerput Nederland is verontrustend. Kabinet Rutte III heeft met de installatie van het nieuwe ministerie van Economie en Klimaat aangekondigd klimaatplannen te gaan ontwikkelen in samenwerking met het bedrijfsleven. Maar als er één les getrokken kan worden uit de documentaire is het dat de handhaving van milieuregels niet aan het bedrijfsleven kan worden overgelaten. Als de overheid moet kiezen tussen economie en milieu, dan delft de laatste altijd het onderspit, luidt de onmiskenbare conclusie van Beerput Nederland.

Deze documentaire is geproduceerd door Talent United International.

KRO-NCRV 2Doc: Beerput Nederland, maandag 4 december, 20.25 uur, NPO 2

Informatie bij stills uit Beerput Nederland (elke still heeft een nummer):
Still 1: Een jonge Ivo Opstelten, van 1980 tot 1987 burgemeester van Delfzijl, waar fabrieken hun chemisch afval lange tijd rechtstreeks in de Waddenzee mochten lozen.
Still 2: Akzo in Delfzijl in de jaren 70: een van de meeste vervuilende fabrieken in die streek. 
Still 3: Een zeehond, gestorven voor de enorme hoeveelheden chemisch afval die in de jaren 70 en 80 vanuit Delfzijl in de Waddenzee werden geloosd.
Still 4: Politie-inval bij TCA en TCR.
Still 5: De Langenbergjes, de criminele familie achter TCR (Tanker Cleaning Rotterdam) en TCA (Tanker Cleaning Amsterdam), worden gearresteerd (1993).
Still 6: Neelie Smit Kroes ontkent tijdens een persconferentie in 1997 dat ze wist van de criminele praktijken van de gebroeders Langenberg toen ze hen een subsidie van 22 miljoen gulden verleende, en dat ze gevoelige politie-informatie naar hen had gelekt.   
Still 7: De politie controleert een schip op giftige afvalstoffen, bestemd om in stookolie weg te mengen. 
Still 8: De Officier van Justitie in de zaak Cradle, de zaak van het afvalwater uit Angola die in 2016 voor de rechter kwam.
Still 9: Een vat chemisch afval op het terrein van Uniser in Moerdijk, een van de beruchtste milieucriminele bedrijven uit de geschiedenis van Nederland.
Still 10 en 11: Rijkswaterstaat inspecteert per helikopter om milieu-overtredingen te signaleren die alleen vanuit de lucht te zien zijn.