Rome, 9 februari 2023 – Benedictus XVI zegt in een essay uit 2018, dat na zijn dood is gepubliceerd, dat een protestantse opvatting van de eucharistie vaak hand in hand gaat met een sterke roep om intercommunie.
Volgens de emeritus paus wordt de communie onterecht gereduceerd tot “een avondmaal.” “In een dergelijke situatie van een zeer vergevorderde protestantisering van het begrip van de Eucharistie lijkt de intercommunie vanzelfsprekend.”
Intercommunie is de volledige deelname van protestanten aan de katholieke mis of de volledige deelname van katholieken aan de protestantse avondmaalsviering.
Benedictus’ essay over de eucharistie maakt deel uit van een reeks teksten die de emeritus paus schreef na zijn aftreden in 2013. De essays, brieven en beschouwingen zijn nu verzameld in een boek, getiteld Wat is het christendom?, dat vorige maand in het Italiaans werd gepubliceerd. Volgens de Vaticaanse journalist Sandro Magister had Benedictus XVI het zelf geregeld dat de geschriften na zijn dood zouden worden gepubliceerd.
Het Italiaanse tijdschrift L'Espresso publiceerde een uittreksel van een van de essays, een tekst van 17 pagina's over “de betekenis van de communie”, gedateerd juni 2018, toen de Kerk in Duitsland debatteerde over intercommunie. De kwestie was of protestantse echtgenoten van katholieken de eucharistie mochten ontvangen tijdens de mis.
Postuum boek Benedictus XVI verschijnt (19 januari 2023)
In zijn essay herinnert Benedictus aan andere momenten in de geschiedenis van Duitsland toen er oproepen waren tot intercommunie en zei dat diezelfde oproepen vandaag de dag soms meer gebaseerd zijn op krachten van buitenaf dan op het verlangen naar eenheid in Christus.
“Vooral tijdens de oorlogsjaren ontstond in het protestantse kamp een scheiding tussen het Derde Rijk en wat men noemde de ‘christen-Duitsers’ (deutsche Christen) aan de ene kant, en de ‘belijdende Kerk’ (bekennende Kirche) aan de andere kant”, legt de Beierse Ratzinger uit. Die splitsing leidde tot een nieuw akkoord tussen protestanten en de katholieke kerk, aldus de emeritus paus. “Een van de resultaten was dat de confessies aandrongen op een gemeenschappelijke eucharistische communie. In deze situatie groeide het verlangen naar één enkel lichaam van de Heer dat vandaag echter zijn sterke religieuze basis dreigt te verliezen en, in een geëxternaliseerde kerk, meer bepaald wordt door politieke en sociale krachten dan door de innerlijke zoektocht naar de Heer.”
Benedictus beschrijft een ander moment, kort na de hereniging van Duitsland, toen een eucharistische handeling, het drinken uit de kelk, werd gebruikt “als een in wezen politieke handeling waarin de eenheid van alle Duitsers manifest werd.” “Als ik daaraan terugdenk, voel ik ook nu nog met grote kracht de vervreemding van het geloof die daaruit voortvloeide. En wanneer presidenten van de Bondsrepubliek Duitsland, die tegelijkertijd voorzitter waren van de synoden van hun kerk, regelmatig hardop hebben opgeroepen tot interconfessionele eucharistische communie, zie ik hoe de eis van een gemeenschappelijk brood en kelk andere doelen kan dienen.”
Verklaring over intercommunie van Nederlandse Bisschoppenconferentie (1999)
Benedictus XVI begraven (5 januari 2023)
Benedictus XVI wijst ook op een groeiende steun, uitgaande van protestantse exegese, voor de opvatting dat Jezus’ maaltijden met zondaars de weg voorbereidden voor het Laatste Avondmaal, waarin hij de eucharistie instelde. Er wordt beweerd dat de betekenis van het Laatste Avondmaal alleen kan worden begrepen op basis van Jezus’ andere maaltijden in het Nieuwe Testament, “maar dat is niet zo”, zegt de emeritus paus.
“Het offer van het Lichaam en Bloed van Jezus Christus heeft geen direct verband met de maaltijden met zondaars”, legt Benedictus/Ratzinger uit, eraan toevoegend dat “Jezus Pesach vierde met zijn familie, dat wil zeggen met de apostelen, die zijn nieuwe familie waren geworden”.
“Zo voldeed hij aan een voorschrift volgens hetwelk pelgrims die naar Jeruzalem gingen zich konden verenigen in gezelschappen die chaburot werden genoemd. De christenen hebben deze traditie voortgezet. Zij zijn Jezus’ chavurah, zijn familie, die Hij gevormd heeft uit zijn gezelschap van pelgrims die samen met hem de weg van het evangelie afleggen door het land van de geschiedenis.” Op die manier, vervolgt de emeritus paus, “was het vieren van de eucharistie in de oude Kerk vanaf het begin verbonden met de gemeenschap van gelovigen en daarmee met strikte toegangsvoorwaarden”.
Benedictus geeft in het essay ook commentaar op het taalgebruik van katholieken en protestanten. “In de kerkelijke gemeenschappen die uit de reformatie zijn voortgekomen, worden de vieringen van het sacrament ‘Avondmaal’ genoemd”. Terwijl in de katholieke kerk “de viering van het sacrament van het Lichaam en Bloed van Christus ‘Eucharistie’ genoemd”. Volgens de emeritus paus is dit geen toevallig, zuiver taalkundig onderscheid. “In het onderscheid van de denominaties komt juist een diepgaand verschil tot uiting dat verbonden is met het begrip van het sacrament zelf.”