Wederhoor Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) naar aanleiding van Dubbel gestraft

Journalistieke verantwoording

In november 2024 is de redactie van ‘Dubbel Gestraft’ begonnen met het uitnodigen van Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) -meer specifiek de gevangenisdirecteur van PI Nieuwersluis- voor een interview waarin wederhoor gegeven kon worden. Dit verzoek is door DJI enige maanden aangehouden, om uiteindelijk in februari het verzoek af te wijzen. Ook tijdens een langdurige WOO-procedure (een journalistieke procedure waarin naar informatie wordt gevraagd die eigenlijk openbaar zou moeten zijn) werd duidelijk hoe gesloten DJI als organisatie is als het gaat om toelichting en verantwoording. De rechter besloot op 15 mei jl. dat DJI deze procedure niet langer mag traineren en openheid moet geven. Daar krijgt DJI vier weken de tijd voor van de rechter, hetgeen betekent dat half juni 2025 duidelijkheid moet worden verschaft over de door de makers gevraagde informatie over onder andere medicatie in de PI en de kosten daarvan. 

Omdat het door de hele serie heen om scherpe aantijgingen en klachten gaat, wilden de makers DJI alsnog graag in de gelegenheid stellen zich te kunnen verweren dan wel andere inzichten te bieden. Daarom stuurde documentairemaker Jessica Villerius op 6 mei een 7-tal e-mails uit, naar 6 verschillende afdelingen/PI’s (één e-mail bevatte algemene vragen over PI-beleid) met allemaal hun eigen woordvoerder(s). Hiervoor kregen zij een week de tijd om te antwoorden. DJI besloot al deze vragen te bundelen en in één keer te reageren, en deed dat 10 dagen ná de gestelde deadline waardoor de antwoorden niet meer konden worden meegenomen in de serie. Dat is de reden dat ze hier nu integraal (geanonimiseerd op onderdelen vanwege privacywetgeving) worden gepubliceerd. Daar waar de redactie de noodzaak voelt voor context of een tegengeluid, is de opmerking ‘noot van de redactie’ toegevoegd.

 

De gedetineerden geven aan dat ze, vanwege de onrust die er in mei/juni 2023 heerste door berichtgeving en rapport J&V, de documentaire Zitten en Zwijgen graag wilden zien maar dat dit niet werd toegestaan door de PI. Daar waar men voorheen DVD’s mocht ontvangen, mocht dat ineens niet meer. Klopt dat?

'Nee. Penitentiaire inrichtingen bieden geen abonnementen op streamingdiensten aan, waardoor Videoland (waar Zitten en Zwijgen op te zien is) dus niet beschikbaar is om te kijken. Gedetineerden kunnen alleen reguliere televisiezenders kijken. Alleen originele, fabrieksmatig geproduceerde dvd’s mogen ingevoerd worden in een PI. Het rapport van de Inspectie JenV uit 2023 over de vraag of er sprake kan zijn van niet-integer gedrag door medewerkers in PI Nieuwersluis is openbaar, ter inzage gelegd op de afdelingen en gedeeld met de Gedetineerdencommissie.'

 

Aan welke voorwaarden moet een incident voldoen alvorens het op de voorvallenlijst wordt gepubliceerd?

'Alle schriftelijke piketmeldingen aan de bewindspersoon komen op de voorvallenlijst. Een incident komt dus op de voorvallenlijst als er een piketmelding over opgesteld is. Ter illustratie, bij ernstige incidenten, zoals bij een gijzeling, poging tot ontvluchting of (seksueel) grensoverschrijdend gedrag, wordt altijd een piketmelding gemaakt. Meer informatie over de voorvallenlijst is te vinden op https://www.dji.nl/over-dji/feiten-encijfers/ voorvallen.'

Noot van de redactie

De redactie heeft een overzicht met voorvallen die hieraan voldoen, waar zelfs al rechtszaken van zijn geweest die tot veroordelingen hebben geleid, maar die op het moment dat wij deze vragen stelden, niet op de voorvallenlijst van DJI stonden. Kort nadat we deze vragen hebben gesteld, zijn meerdere voorvallenlijsten bewerkt. De redactie beschikt over de voorvallenlijsten vóór en ná deze bewerking door DJI.

 

Wat is het protocol als iemand misstanden aan de kaak stelt? Vrijwel alle (ex-)medewerkers die wij hebben gesproken spreken over een angstcultuur en hoe moeilijk het is om misstanden aan de kaak te stellen. Welke signalen krijgen jullie daarover?

'Het protocol is het personeelsreglement DJI, ook openbaar hier te raadplegen: https://www.caorijk.nl/binaries/caorijk/documenten/publicaties/2021/02/… sreglement-ministerie-van-justitie-enveiligheid/ Personeelsreglement%2BDJI%2Bversie%2B5.pdf. Zie specifiek Hoofdstuk 13.2 Regeling melden (vermoeden) van een integriteitsschending of misstand. Daarin worden formele meldroutes genoemd, zoals de leidinggevende, de vertrouwenspersoon, Bureau Integriteit of de externe Integriteitscommissie JenV. Naast deze officiële routes kunnen signalen ook op andere manieren binnen komen, bijvoorbeeld via medewerkersonderzoeken, dialoogsessies en intervisie. DJI spreekt hier ook geregeld over met de (Centrale) Ondernemingsraad en de bonden, die signalen verzamelen en delen. We vinden het belangrijk dat medewerkers zich veilig voelen om iets aan te kaarten — en dat het systeem ruimte biedt om gehoord te worden.'

 

Is het voor een gedetineerde mogelijk om vanuit de gevangenis te bellen met politie en/of slachtofferhulp?

'Ja, dat kan. Slachtofferhulp kan gebeld worden. Aangifte/ politie bellen kan in het Reintegratiecentrum.'

 

Door DJI gebundelde vragen: 
Tegen wie heeft PI Nieuwersluis op 3 juni 2023 aangifte gedaan? 
Tegen wie heeft PI Nieuwersluis op 23 juni 2023 aangifte gedaan? 
Waarom toen pas, terwijl er al zoveel klachten intern over medewerkers waren gedaan (waarop meerdere klaagsters waren overgeplaatst en de verdachten bleven werken in Nieuwersluis)?

'Er is op 19 juni 2023 aangifte gedaan. Dat betreft een aangifte door de directie van PI Nieuwersluis en betreft onder meer geweld, bedreiging en het onder dwang plegen of dulden van mogelijk ontuchtige handelingen. Deze aangifte was niet gericht tegen specifieke personen. Aanleiding vormden signalen uit het rapport van de Inspectie Justitie en Veiligheid, waaruit bleek dat er mogelijk ook andere betrokkenen waren dan tot dan toe bij DJI bekend. Destijds is hierover door DJI gecommuniceerd: https://www.dji.nl/actueel/nieuws/2023/06/23/pi-nieuwersluis-doet-aangi…- van-wangedrag-te-onderzoeken.'

Noot van de redactie

Deze aangifte staat niet op de voorvallenlijst. Het Inspectierapport waarnaar in dit antwoord wordt verwezen, kwam uit op 31 mei 2023. Begin juni 2023 stelden de makers van deze serie de officiële persvraag of de directie signalen heeft van seksueel ongewenst gedrag en/of (on)vrijwillige relaties tussen medewerkers en gedetineerden. DJI antwoordt op 9 juni dat zij daar geen signalen van hebben, terwijl de uitkomsten van het rapport hen toen al bekend waren. Toch doen zij tien dagen later alsnog aangifte.

 

PI Nieuwersluis gaf ons na de documentaire ‘Zitten en Zwijgen’ en het inspectierapport van J&V steeds aan dat zij zich ‘niet herkenden’ in de klachten, ‘niet op de hoogte waren van al dan niet vrijwillige relaties tussen personeel en gedetineerden’ (zij bijlage, e-mail van dd 9 juni 2023 waarin DJI woordvoerder [geanonimiseerd] dit stelt als antwoord op vraag 15) maar nu blijkt dat de PI in 2022 zelf al aangifte had gedaan tegen [geanonimiseerd] en [geanonimiseerd]. Waarom wordt dit ontkend in eerdergenoemde e-mail, terwijl er dus duidelijk wél signalen (en dus zorgen) waren?

'DJI heeft in 2022 zelf actief gecommuniceerd over meldingen van mogelijk wangedrag in PI Nieuwersluis, waaronder het ontslag van een medewerker en het instellen van een onderzoek door Bureau Integriteit. Zie het nieuwsbericht van augustus 2022: https://www.dji.nl/actueel/nieuws/2022/08/12/medewerker-pi-nieuwersluis…. Ook is destijds op verzoek van DJI de Inspectie Justitie en Veiligheid gevraagd om een breder onderzoek te doen naar cultuur en sociale veiligheid. In de e-mail van 9 juni 2023, waar de vraag naar verwijst, ging het antwoord over op dat moment bij de directie bekende signalen van actuele of lopende relaties tussen personeel en gedetineerden. Dat is iets anders dan de eerder onderzochte en gemelde casussen waarover toen al actief is gecommuniceerd. Toen later — mede op basis van signalen in het inspectierapport — bleek dat er mogelijk ook andere betrokkenen waren dan tot dan toe bij DJI bekend, heeft de directie juist om die reden aangifte gedaan.'

Noot van de redactie

Zie noot bij de voorgaande vraag.

 

Waarom stond dit niet op de incidentenlijst en staat dit er nog steeds niet op?

'Het is destijds wel gemeld op de voorvallenlijst. Aanvullend op de communicatie in de voorvallenlijst, heeft DJI destijds het volgende nieuwsbericht gepubliceerd: https://www.dji.nl/actueel/nieuws/2022/08/12/medewerker-pi-nieuwersluis…. Bij het beantwoorden van deze vraag is geconstateerd dat in maart 2023 de voorvallenlijst is vervangen met een verkeerde versie. De aanleiding hiervan was een ander voorval dat geüpdatet werd. De oorspronkelijke, volledige lijst stond nog opgeslagen in het archief van de webredactie en is inmiddels weer online gezet.'

Noot van de redactie

De makers constateren dat alle incidenten waarover zij vragen stellen, en die niet op de voorvallenlijsten stonden, in de weken na het indienen van de vragen ineens wél zijn toegevoegd aan de lijsten. Het lijkt de makers erg toevallig als voor al die voorvallenlijsten zou gelden dat er eerder per abuis een verkeerde update is geplaatst. Immers; dit zijn de voorvallenlijsten waar de pers en publiek kunnen zien wat er misgaat in de PI’s, maar het is ook de lijst die voortvloeit uit de piketmeldingen die naar de bewindvoerder gaat. De makers van de serie constateren ernstige (seksuele) overtredingen door medewerkers en zelfs overlijdens van gedetineerden die er voor het indienen van de vragen niet op stonden, maar nu wel. Uiteraard zijn alle bewijzen hiervan beschikbaar.

 

Wat is er concreet uit deze aangiftes gekomen?

'De zaak volgend op de aangifte van 19 juni 2023 is uiteindelijk geseponeerd door het OM. Daarop heeft DJI een artikel 12-procedure aangespannen en die is uiteindelijk ongegrond verklaard door het gerechtshof.'

 

Door DJI gebundelde vragen: 
Hoe verklaart PI Nieuwersluis dat in sommige gevallen uit eigen onderzoek bleek dat de klachten rondom verdachten niet gegrond/niet ernstig genoeg waren voor sancties en de rechtbank tot zware gevangenisstraffen in dezelfde zaken komt? 
Worden interne onderzoeken met deze nieuwe kennis, nu anders ingericht?

'Er zijn twee zaken geweest bij de Rechtbank Midden-Nederland en in diezelfde gevallen heeft DJI destijds (vóór de strafzaken) ook sancties opgelegd, waaronder één ontslag op staande voet. En geeft dus geen aanleiding dat anders in te richten. Overigens beschikken politie en Openbaar Ministerie in het kader van een strafrechtelijk onderzoek over verdergaande bevoegdheden dan Bureau Integriteit bij een integriteitsonderzoek. Daardoor kan het voorkomen dat een feit in een strafzaak wél bewezen wordt, terwijl dat in een intern onderzoek niet vast te stellen is.'

 

[geanonimiseerd] is ontslagen maar [geanonimiseerd] heeft een strafoverplaatsing gekregen naar PI Lelystad. Waarom wordt er niet één lijn getrokken?

'We kunnen niet ingaan op individuele personeelsdossiers. Wel kunnen we in algemene zin opmerken dat sancties binnen DJI altijd worden afgestemd op de specifieke omstandigheden van een casus. Daarbij wordt gekeken naar de aard en ernst van het gedrag, de uitkomsten van onderzoek, juridische kaders en het arbeidsrecht.'

 

We spraken veel (ex-)medewerkers en vrijwel allemaal vertellen zij over strafoverplaatsingen of degradaties als sanctie voor wangedrag. Ook spraken we medewerkers (ook van andere inrichtingen) die zelf waren overgeplaatst juist nadat zij melding hadden gedaan van wangedrag door collega’s. Zij geven aan dat dit juist bijdraagt aan een onveilig klimaat, omdat beide sancties voor iedereen zichtbaar zijn. Wat is het idee achter strafoverplaatsingen en degradaties? Gaat dit in de toekomst veranderen?

'Iedere melding, of die nu van een gedetineerde of van een medewerker komt, wordt serieus genomen en zorgvuldig opgevolgd. Dat geldt ook voor meldingen die zijn gedaan door medewerkers over het gedrag van collega’s. Het treffen van sancties, zoals overplaatsingen of degradaties, kan een drempel voor meldingsbereidheid opwerpen. Tegelijk is het onze verantwoordelijkheid om op te treden wanneer gedrag de veiligheid, werkbaarheid of integriteit van een inrichting onder druk zet. Die afweging is complex, en vereist maatwerk.'

 

De vorige minister (Dhr. Weerwind, Rechtsbescherming) gaf destijds aan te zijn geschrokken omdat hij niet (volledig) was geïnformeerd over de omvang van incidenten en onveiligheid in -in dit geval- Nieuwersluis, waarvan nu vaststaat dat de PI daar zélf wel van op de hoogte was want de PI had notabene zelf al aangiftes gedaan.

'De veronderstelling in deze vraag is onjuist. De reactie van de toenmalige minister, waarin hij aangaf te zijn geschrokken van het inspectierapport, weerspiegelt de ernst van de conclusies — niet een gebrek aan informatie. De betreffende voorvallen uit 2022 zijn destijds volgens de gebruikelijke procedure gedeeld met de minister via de zogenoemde piketmeldingen. De minister heeft de Inspectie Justitie en Veiligheid verzocht om onderzoek te doen. Aanleiding was een melding van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Hierop heeft PI Nieuwersluis gevraagd het onderzoek breder te trekken naar de huidige situatie, bijvoorbeeld naar aspecten van cultuur en omgangsvormen binnen de inrichting. Het feit dat dit verzoek is gedaan was bekend bij het ministerie.'

 

Wordt de Staatssecretaris voor Rechtsbescherming nu actief geïnformeerd over wat er speelt binnen de PI? Is hij bijvoorbeeld wél op de hoogte van de incidenten die niet op de voorvallenlijsten staan?

'De bewindspersoon werd en wordt geïnformeerd over alle relevante voorvallen via de zogenoemde piketmeldingen. In de vraag zit de suggestie dat een vorige bewindspersoon niet op de hoogte zou zijn geweest van bepaalde voorvallen; dat is onjuist. De voorvallenlijst een maandelijkse opsomming is van de piketmeldingen die reeds zijn gedeeld met de bewindspersoon, bedoeld voor extern gebruik. Bewindspersonen worden dus niet via de externe voorvallenlijst geïnformeerd. Daarnaast worden ontwikkelingen en opvolging gedeeld in overleggen en voortgangsrapportages, zoals die bijvoorbeeld zijn opgesteld in reactie op het rapport van de Inspectie JenV.'

Noot van de redactie

De makers hebben bedenkingen bij de zorgvuldigheid van deze piketmeldingen, aangezien zij hebben geconstateerd dat veel incidenten van de afgelopen jaren pas in de afgelopen drie weken op deze (voorvallen)lijsten zijn verschenen. Daarmee ontstaat ruimte voor de suggestie dat de bewindspersoon van slechts een deel van de incidenten op de hoogte was, hetgeen ook de reactie van Dhr. Weerwind (voormalig Minister voor Rechtsbescherming) destijds zou kunnen verklaren.

 

Door DJI gebundelde vragen: 
PI Nieuwersluis heeft aangegeven dat onder de huidige directie stappen zijn gezet om de sociale veiligheid te vergoten. Welke stappen zijn er gezet? 
We hebben een lijstje van 14 (voorgenomen) punten uit mei 2023, maar zijn er intussen meer maatregelen getroffen? Zo ja, welke? 
Om de meldingsbereidheid te vergroten heeft de huidige vestigingsdirecteur besloten om vrouwen die mogelijk wangedrag melden, niet meer standaard over te plaatsen. Kunnen jullie bevestigen dat dit na de uitkomst van het rapport ook niet meer is gebeurd?

'Alle voorgenomen verbeterpunten zijn inmiddels gerealiseerd, inclusief het beleid met betrekking tot overplaatsingen. Daarnaast is een werkgroep sociale veiligheid actief, die het onderwerp blijvend agendeert en werkt aan nieuwe initiatieven binnen de inrichting. Op 20 juni vindt een symposium Vrouwen in detentie plaats, met thema’s als de inkomstenprocedure, genderspecifiek werken, traumasensitieve benadering en proportioneel beveiligen. Naast de vertrouwenspersoon voor gedetineerden heeft de Commissie van Toezicht een aandachtsfunctionaris sociale veiligheid benoemd. Alle medewerkers krijgen de omstanderstraining, en met de gedetineerdencommissie wordt maandelijks gesproken over het leef- en werkklimaat in de inrichting. De PI ontvangt regelmatig bedankbriefjes of kaartjes van vertrekkende gedetineerden over hun verblijf — geen bewijs dat alles goed is, maar wel een signaal dat inspanningen effect hebben. Door natuurlijk verloop zijn nieuwe medewerkers ingestroomd op zowel leidinggevende posities als op de werkvloer, wat bijdraagt aan een vernieuwde dynamiek. In het najaar starten we bovendien met het teamoverstijgende reflectieprogramma Praten over je vak.'

 

Een van de aanbevelingen was dat er een vertrouwenspersoon is aangesteld. Waarom is deze persoon vertrokken? Is er inmiddels een nieuwe vertrouwenspersoon?

'Er is inderdaad een vertrouwenspersoon aangesteld. In augustus is de toenmalige vertrouwenspersoon vertrokken. De reden van dit vertrek is personeelsvertrouwelijk. Inmiddels is er een nieuwe vertrouwenspersoon.'

 

In december 2024 worden twee (ex)-medewerkers van PI Nieuwersluis veroordeeld wegens aanranding, verkrachting en mishandeling. Ze krijgen onvoorwaardelijke gevangenisstraffen en een beroepsverbod. Tegen [geanonimiseerd] liepen meerdere klachten, om die reden zou hij de toegang tot PI Nieuwersluis zijn ontzegd. Hij ging aan het werk in PI Lelystad. Wat is de reden dat een medewerker waartegen klachten, onderzoeken en uiteindelijk zelfs een rechtszaak loopt, nog werkzaam kan zijn in een andere PI?

'We doen geen uitspraken over individuele personeelsdossiers. In algemene zin geldt dat personeelsmaatregelen, zoals schorsing, overplaatsing of ontslag, zorgvuldig moeten worden afgewogen en juridisch houdbaar moeten zijn. Daarbij wordt gekeken naar de beschikbare informatie op dat moment en de vereisten van het ambtenarenrecht. Die personeelsrechtelijke besluitvorming staat los van het strafrechtelijke proces. De uitkomst van een strafrechtelijke procedure kan betekenen dat er alsnog (aanvullende) arbeidsrechtelijke maatregelen worden getroffen.'

 

Door DJI gebundelde vragen:
Klopt het dat de man die in 2022 is ontslagen omdat hij in slaap zou zijn gevallen tijdens een nachtdienst, eerder een officiële klacht tegen zich ingediend zag wegens seksueel grensoverschrijdend gedrag? 
Klopt het dat meerdere gedetineerden destijds al klachten en meldingen hadden gedaan over zijn gedrag?

'Dit betreft personeelsvertrouwelijke informatie waar DJI geen mededelingen over doet.'

 

Klopt het dat een (andere) medewerker (vertrokken nazomer 2023), waarvan bekend was dat deze openlijk romantische dan wel seksuele relaties onderhield met gedetineerden, om die reden tijdelijk geschorst werd maar weer mocht terugkeren?

'Dit betreft personeelsvertrouwelijke informatie waar DJI geen mededelingen over doet. In algemene zin geldt: als een medewerker niet-professioneel contact heeft met een gedetineerde, dan is diegene — zodra dat bekend is — niet langer werkzaam binnen de inrichting. Voor medewerkers van wie vaststaat dat zij géén grens hebben overschreden, geldt dat zij in functie blijven.'

 

Klopt het dat deze medewerker op een later moment wegens wangedrag is gedegradeerd tot bewaker?

'Nee, medewerkers worden niet gedegradeerd tot een andere functie. Er zijn geen rechtspositionele besluiten genomen waarbij sprake is van degradatie tot ‘bewaker’. Wat in deze periode wél speelde, is dat vanwege openstaande vacatures bij de beveiliging en de tijdelijke concentratie van één leefafdeling (door bouwwerkzaamheden), een team PIW’ers vrijgespeeld kon worden. Deze groep heeft gedurende een periode van circa een half jaar tot een jaar ondersteund op posten bij de beveiliging. Het ging hier om een praktische herverdeling van capaciteit, geen wijziging in functie of status.'

 

Waarom staat dit wangedrag niet op de voorvallenlijst?

'De feiten van de casus die bij ons bekend waren gaven geen reden voor het opstellen van een piketmelding richting de bewindspersoon, en komt daarmee niet op de voorvallenlijst.'

Noot van de redactie

De betreffende bewaker/PIW’er is kort na ‘Zitten en Zwijgen’ met ‘wederzijds goedvinden’ vertrokken uit PI Nieuwersluis.

 

Door DJI gebundelde vragen:
Waarom is deze medewerker niet ontslagen, aangezien DJI stelt dat ‘iedere nietprofessionele relatie met een gedetineerde resulteert in direct ontslag’? 
Klopt het dat deze medewerker in plaats daarvan met een vaststellingsovereenkomst is vertrokken?

'We doen geen uitspraken over individuele personeelsdossiers. In algemene zin geldt dat een niet-professionele relatie tussen een medewerker en een gedetineerde onverenigbaar is met werken binnen een PI. Als daarvan sprake is en dit voldoende onderbouwd is, volgt in de regel ontslag. In andere gevallen — bijvoorbeeld wanneer signalen onvoldoende concreet zijn of wanneer onderzoek nog loopt — kan een schorsing aan de orde zijn. Besluiten over personeelsmaatregelen moeten zorgvuldig worden genomen, op basis van de beschikbare informatie op dat moment, en moeten juridisch standhouden.'

 

Door DJI gebundelde vragen:
Het valt ons op dat meerdere medewerkers waartegen klachten liepen, plots weg zijn uit Nieuwersluis. Volgens vele onafhankelijke bronnen zijn zij voor de keuze gesteld om vrijwillig te vertrekken of anders ontslagen te worden, klopt dat? 
Klopt het dat er de afgelopen twee jaar meerdere werknemers met een vaststellingsovereenkomst zijn vertrokken?

'Dit betreft personeelsvertrouwelijke informatie waar DJI geen mededelingen over doet.'

Noot van de redactie

De makers vragen hier niet om persoonsgevoelige informatie, maar om informatie die over bedrijfsvoering gaat. Daarom zijn het ook gesloten vragen. Er staat DJI juridisch niets in de weg om hier ja of nee op te antwoorden.

 

Is de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid op de hoogte van het aantal medewerkers waartegen klachten liepen en die, al dan niet met een vaststellingsovereenkomst, zijn vertrokken in de korte periode na het inspectierapport en de documentaire?

'Piketmeldingen zijn gemaakt van de medewerkers die zijn ontslagen (strafontslag) en van strafoverplaatsing. De bewindspersonen ontvangt deze piketmeldingen.'

Noot van de redactie

De redactie heeft kunnen vaststellen dat lang niet alle incidenten en strafontslagen op de voorvallenlijsten staan vermeld.

 

Door DJI gebundelde vragen:
In het onafhankelijk rapport dat n.a.v. de dood van Suzanne de Vries is opgesteld, staat dat zij een ongelooflijke hoeveelheid medicatie in haar lichaam had, en dat dit kon gebeuren omdat de verschillende artsen niet met elkaar in contact stonden over wat zij voorschreven. Zijn er na het overlijden van Suzanne de Vries veranderingen doorgevoerd om dit in de toekomst te voorkomen? 
Hoe kijkt de PI aan tegen de aanklachten die nu door de familie zijn gedaan (persoonlijke noot Jessica Villerius: ik kan me op menselijk vlak voorstellen dat dit erg ingrijpend is voor artsen en PI directie)

'Het overlijden van iemand in detentie is altijd tragisch – in de eerste plaats voor de familie en nabestaanden. Ook onze medewerkers zijn diep geraakt en leven intens met hen mee. Tegelijk lopen in de zaak van mw. De Vries diverse juridische procedures. DJI communiceert niet in de media over deze lopende procedures.'

 

Wat is de reden dat de PI de familie van Suzanne zo beperkt op de hoogte heeft gehouden?

'Het overlijden was zeer ingrijpend voor de familie en andere nabestaanden. Des te schrijnender was het dat zij in eerste instantie met veel onbeantwoorde vragen bleven zitten. De PI had op dat moment geen informatie. De PI werd door politie en Openbaar Ministerie als niet-belanghebbende beschouwd en viel daarmee buiten de reguliere informatievoorziening. Het lichaam was in beslag genomen en het was de PI niet bekend waar het zich bevond. Ook navraag bij de politie leverde destijds geen duidelijkheid op. Wel heeft de PI de familie direct na het overlijden op de hoogte gesteld. Daarna is er nog contact geweest met de vader van mevrouw De Vries. Het dienstdoende directielid kon echter niet meer vertellen dan wat op dat moment bekend was — en dat was helaas zeer beperkt. Deze gang van zaken is later geëvalueerd met de hoofdofficier van justitie, de politie en de PI. Daarbij is erkend dat dit niet goed is verlopen, en dat de PI — en daarmee ook de familie — beter op de hoogte gehouden had moeten worden. Vanuit de inrichting is veel moeite gedaan om informatie te achterhalen, uit betrokkenheid bij de nabestaanden en met het doel hen zo goed mogelijk te informeren. Tijdens het gesprek op locatie Ter Peel heeft de directie dit ook besproken met de familie (vader, zus en schoonzoon), in aanwezigheid van de advocaat van de familie.'

 

PI Nieuwersluis heeft een vertrouwenspersoon maar de andere vrouwengevangenissen, waaronder Ter Peel, niet. Waarom is dit?

'De toezegging was dat alle vrouwengevangenissen een aandachtsfunctionaris grensoverschrijdend gedrag zouden krijgen. PI Nieuwersluis heeft ervoor gekozen om de taken van deze aandachtsfunctionaris onder te brengen bij een vertrouwenspersoon. PI Ter Peel heeft de aandachtsfunctionaris ondergebracht bij de Commissie van Toezicht. Hierin houden twee commissarissen zich bezig met deze portefeuille. De gehele CvT is hierop getraind en de twee functionarissen hebben aanvullend een extra opleiding gehad. Gedetineerden kunnen via een anonieme brievenbus in contact komen met deze aandachtsfunctionaris en de aandachtsfunctionaris kan ook op eigen initiatief met de gedetineerden in contact komen. Dit is onafhankelijk en niet te traceren voor de directie.'

 

Door DJI gebundelde vragen:
DJI stelt dat mensen binnen dezelfde zorg moeten krijgen als buiten. Dat bestaande medische trajecten worden voortgezet. We kennen inmiddels tientallen gevallen waarin dit niet zo is en waardoor sommige mensen blijvende schade hebben opgelopen. Hoe verklaart DJI dat de praktijk zo anders is dan wat er wordt gecommuniceerd? 
DJI stelt dat mensen binnen dezelfde zorg moeten krijgen als buiten. Dat bestaande medische trajecten en afspraken met specialisten worden voortgezet. We kennen inmiddels tientallen gevallen waarin dit niet zo was en waardoor mensen in sommige gevallen blijvende schade hebben opgelopen. Hoe verklaart DJI dat de praktijk zo anders is dan wat er wordt gecommuniceerd?

'De toegang tot de medische zorg in de PI is goed, laagdrempelig en snel. Ook verstrekt DJI zorg die in de vrije maatschappij buiten het basispakket valt, zoals mondzorg, fysiotherapie en brillen. Gedetineerden hebben dagelijks toegang tot de huisarts, en verpleegkundigen staan klaar om de nodige zorg te verlenen. Voor specialistische zorg buiten de PI is DJI gebonden aan de wachttijden die ook in de vrije maatschappij gelden. Gedetineerden worden doorverwezen naar specialisten en het ziekenhuis indien dit door de huisarts wordt geïndiceerd, net zoals in de reguliere zorg, en bestaande medische trajecten worden voortgezet. De huisarts beoordeelt altijd de noodzaak van zorg, zoals ook buiten de PI gebeurt.'

 

Hebben de zorgverleners binnen de PI genoeg kennis in huis als het gaat om chronische ziektes en de gevolgen als er wordt gewacht met behandeling?

'De zorgverleners in de DJI-inrichtingen, zoals huisartsen, hebben dezelfde noodzakelijke kennis als zorgverleners in een reguliere praktijk in de vrije maatschappij. DJI heeft bijzondere aandacht voor chronische ziektes. Zo is er extra aandacht voor cardiovasculair risicomanagement. Bij de medische intake, die iedere gedetineerde binnen 24 uur na binnenkomst in de PI krijgt, worden chronische ziektes bovendien bij alle gedetineerden uitgevraagd. Zorgverleners bij DJI kunnen specialisten raadplegen en zullen gedetineerden doorverwijzen naar een ziekenhuis als dat nodig is. In dat opzicht is er geen verschil tussen een huisarts in de PI en een huisarts buiten de muren. Artsen en verpleegkundigen die werkzaam zijn binnen de PI zijn BIG-geregistreerd. Zorgverleners met een BIG-registratie moeten zich iedere 5 jaar herregistreren. Aan deze herregistratie zijn eisen verbonden (bijv. een werkervaringseis/urennorm). Ook heeft iedere zorgverlener een eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van de grenzen van diens bevoegd- en bekwaamheid (o.a. Wet BIG, beroepscode artsen van de KNMG, voorbehouden handelingen verpleegkundigen). Indien nodig worden medisch specialisten ingezet.'

 

Wat zijn de overwegingen om wel/geen ambulance te bellen?

'Voor het bellen van een ambulance gelden zelfde overwegingen als buiten een PI. De overweging wordt gemaakt op basis van de gezondheidssituatie van de justitiabele. Indien het personeel een acute situatie aantreft, zal altijd 112 worden gebeld en komt de ambulance. Als er geen acute situatie is, zal er eerst met de huisarts gebeld worden. Indien de huisarts het nodig acht wordt op basis van het telefonisch contact alsnog de ambulance direct gebeld. Indien de arts het nodig acht om de justitiabele in persoon te zien, zal de arts naar de inrichting komen om onderzoek te doen. Hier geldt; bij twijfel altijd de ambulance bellen. Het komt (net als in de buitenwereld) voor dat de ambulancedienst onderzoek doet en de gedetineerde uiteindelijk niet meeneemt.'

 

Wat zijn de voorwaarden om naar een medisch specialist te mogen?

'De zorgprofessional (huisarts) maakt de afweging of een justitiabele naar de medisch specialist verwezen dient te worden. Wanneer specialistische zorg nodig is, wordt de gedetineerde altijd doorverwezen naar een specialist. Zoals in het Vademecum beschreven levert DJI noodzakelijke, niet uitstelbare zorg. De huisarts maakt deze afweging altijd vanuit de individuele beroepsuitoefening en gebaseerd op richtlijnen en standaarden van de NHG. Net zoals een huisarts in de vrije maatschappij een afweging maakt om een patiënt al dan niet door te sturen voor een foto, scan, bloedonderzoek of consult bij de medisch specialist (en daarbij onder andere rekening houdt met factoren als lijdensdruk, haalbaarheid, effectiviteit en doelmatigheid) maakt de huisarts werkzaam voor DJI diezelfde afweging.'

 

De gepubliceerde zorgkosten die DJI maakt, laten binnen een aantal posten een explosieve stijging zien (zie bijlage). Voorbeeld: ‘Farmacie’ stijgt tussen 2019 en 2022 behoorlijk, namelijk van EUR 2.910.943,00 naar EUR 8.724.501,00. Is daar een verklaring voor? Is de Staatssecretaris op de hoogte van deze cijfers?

'Enkele jaren terug had DJI een contract met VGZ voor het afhandelen van zorgkosten. Na het aflopen van dat contract met VGZ heeft DJI zelf nieuwe contracten afgesloten. Hierdoor gaat de kostenindeling anders, en zijn kosten verschoven naar andere categorieën. De totale zorgkosten zijn wel te vergelijken en je ziet jaar op jaar een stijging van deze kosten voor DJI. De bewindspersoon is verantwoordelijk voor DJI en is vanuit die functie op de hoogte van de kosten die gemoeid zijn met het uitvoeren van de taken van DJI. DJI begrijpt de belangstelling voor meer inzicht in de zorgkosten. De vragen daarover maken ook onderdeel uit van de bij u bekende Woo-procedure die momenteel loopt. DJI werkt mee aan die procedure en is op dit moment bezig met het verzamelen en beoordelen van aanvullende stukken. Dit proces kan mogelijk meer inzicht geven in onderliggende kostenstructuren. Zodra dat proces is afgerond, volgt een openbaar besluit.'

Noot van de redactie

DJI stelt hier mee te werken aan de procedure, maar dat is pas nadat ze het eerst anderhalf jaar lang hebben tegengehouden en het uiteindelijk voor de rechter kwam. Bij aanvang van de zitting gaven ze te kennen dat er toch wel wat documenten beschikbaar zijn terwijl ze anderhalf jaar hebben volgehouden niet over deze documenten te beschikken. De rechter heeft op 15 mei jl. opgelegd dat binnen vier weken de documenten aan de redactie moeten worden overhandigd.

 

Hetzelfde geldt voor ziekenhuiszorg: van 30 (?) euro naar ruim 5,5 miljoen. Is daar een verklaring voor?

'Een vergelijking per jaar is niet mogelijk per zorgsoort met deze cijfers. Eerst had VGZ een contract voor het afhandelen van zorgkosten. Na het aflopen van dat contract (vanaf 2019) heeft DJI zelf nieuwe contracten afgesloten. In eerdere jaren werden de kosten voor ziekenhuiszorg geadministreerd op de kostenindeling 'Geneeskundige verzorging VGZ'. Vanaf 2022 worden de kosten voor ziekenhuiszorg geadministreerd op 'Ziekenhuiszorg'.'

 

Anderzijds lopen de kosten voor ‘Geneeskundige verzorging VGZ’ rap af, van bijna 14 miljoen euro in 2019 naar ongeveer 2,5 miljoen in 2022. Is daar een logische verklaring voor?

'De kostenindeling 'Geneeskundige Verzorging VGZ' is de categorie waarop de zorgkosten die door VGZ voor DJI afhandelde werden geboekt. Sinds enkele jaren is DJI gefaseerd zelf de contracten gaan overnemen. Hierdoor gaat de kostenindeling anders, en zijn kosten verschoven naar andere categorieën.'

 

In 2019 staan er geen kosten genoemd bij ‘huisarts’. Kan ik daaruit opmaken dat er in heel 2019 in geen enkele PI huisarts is geraadpleegd?

'Nee, dat kun je hieruit niet concluderen. In eerdere jaren werden de huisartsenkosten geadministreerd op de kostenindeling 'Geneeskundige verzorging huisarts/fysiotherapeut'. Vanaf halverwege 2020 worden de huisartsenkosten geadministreerd op een post 'Huisarts'. Je ziet ook hier dat deze kosten over de jaren toenemen. Elke individuele PI heeft een contract met een externe aanbieder van huisartsenzorg.'

 

Ambulancevervoer: niets in 2019 (kan ik daaruit opmaken dat er in 2019 binnen heel DJI geen gebruik is gemaakt van een ambulance?) 363 euro in 2020, dan weer niets in 2021 en vervolgens in 2022 bijna een half miljoen euro. Wat is de reden van deze grote verschillen?

'Nee, dat kun je hieruit niet concluderen. In eerdere jaren werden de ambulancekosten geadministreerd op de kostenindeling 'Geneeskundige verzorging VGZ'. Vanaf 2022 worden de kosten voor ambulancevervoer geadministreerd op 'Ambulancevervoer'. Voor het bellen van een ambulance gelden zelfde overwegingen als buiten een PI. De overweging wordt gemaakt op basis van de gezondheidssituatie van de justitiabele. Indien het personeel een acute situatie aantreft, zal altijd 112 worden gebeld en komt de ambulance. Als er geen acute situatie is, zal er eerst met de huisarts gebeld worden. Indien de huisarts het nodig acht wordt op basis van het telefonisch contact alsnog direct de ambulance gebeld. Indien de arts het nodig acht om de justitiabele in persoon te zien, zal de arts naar de inrichting komen om onderzoek te doen. Hier geldt; bij twijfel altijd de ambulance bellen. Het komt (net als in de buitenwereld) voor dat de ambulancedienst onderzoek doet en de gedetineerde uiteindelijk niet meeneemt.'

 

Ook de ‘overige’ zorgkosten laten iets opvallends zien: Van 170 euro in 2019 naar bijna 1,5 miljoen in 2022. Wat is daar de reden van?

'Op de kostenindeling 'overige zorgkosten' worden incidentele zorgkosten geboekt en hier wordt de zogenaamde transitorische post verantwoord (reservering voor nog te betalen facturen). Met het verschuiven van de contracten van VGZ naar DJI is DJI zelf verantwoordelijk voor deze reservering en zie je een stijging van deze kosten in de verantwoording.'

 

Wie moet deze jaarcijfers uiteindelijk goedkeuren?

'De Auditdienst Rijk als onafhankelijke interne auditor van de Rijksoverheid.'

 

Is er een hoofdbehandelaar als iemand in detentie meerdere zorgverleners ziet (bv wanneer er een huisarts en een psychiater betrokken zijn, wie is dan de regiebehandelaar)?

'Dit is ingeregeld op dezelfde manier als in de reguliere zorg. Voor de DJI-specifieke context is een en ander vastgelegd in het document ‘het professioneel statuut’. DJI gaat uit van de beschrijving in het Landelijk Kwaliteitsstatuut GGZ en de handreiking van KNMG, vertaald naar de context van DJI. De regiebehandelaar is de zorgprofessional die passend is bij de hulpvraag/zorgbehoefte en voldoende binnen de organisatie is ingebed om in de specifieke DJI-context van de samenwerking de regie over het zorgproces te voeren. Het aanstellen van het regiebehandelaarschap bij multidisciplinaire huisartsengeneeskundige zorg is noodzakelijk als de aard of complexiteit van de behandeling hierom vraagt. Het inschatten van deze noodzaak en het beleggen van de rol van regiebehandelaar wordt gedaan door de betrokken zorgprofessionals zelf. Bij psychologische en psychiatrische zorg wordt het beleggen van het regiebehandelaarschap besloten in het psychomedisch overleg, PMO. In dit overleg participeert ook een huisarts.'

Noot van de redactie

De praktijk wijst helaas uit dat er vaak geen enkel overzicht van behandelingen of overleg tussen behandelaren is.

 

Wordt medicatie die vanuit de apotheek de PI wordt ingevoerd, geregistreerd?

'Zorgverleners registreren medicatie in het persoonlijke medisch dossier van betreffende gedetineerde conform standaarden die ook buiten DJI in de zorg worden gehanteerd. Ook de apotheker houdt bij welke medicatie een justitiabele krijgt.'

 

Wordt alle medicatie die een gedetineerde krijgt, centraal geregistreerd en wordt dit overlegd met andere betrokken behandelaren?

'Zorgverleners registreren medicatie in het persoonlijke medisch dossier van betreffende gedetineerde conform standaarden die ook buiten DJI in de zorg worden gehanteerd. Bij de behandeling betrokken behandelaren hebben toegang tot het medisch dossier van die betreffende gedetineerde. Ook de apotheker houdt bij welke medicatie een justitiabele krijgt. Zorgprofessionals spannen zich in om het beleid (noodzakelijke, niet-uitstelbare zorg leveren die kwalitatief gelijkwaardig is aan buiten) zo goed mogelijk uit te voeren. Elke zaak waarin dit niet goed gaat vindt DJI betreurenswaardig. Op sommige onderdelen is de toegang (denk aan toegang tot psychiater of GZ-psycholoog) tot zorg binnen DJI laagdrempeliger dan buiten. Ook verstrekt DJI zorg die in de vrije maatschappij buiten het basispakket valt, zoals mondzorg, fysiotherapie en brillen. Huisartsen werkzaam in de DJI-inrichtingen brengen uiteraard dezelfde noodzakelijke kennis over chronische aandoeningen met zich mee als huisartsen in de vrije maatschappij. Er is bij DJI specifiek aandacht voor en beleid op chronische ziektes, o.a. vanuit DJI-richtlijnen als CVRM en tijdens de medische intake. Artsen en verpleegkundigen die werkzaam zijn binnen de PI zijn BIG-geregistreerd. Zorgverleners met een BIG-registratie moeten zich iedere 5 jaar herregistreren. Aan deze herregistratie zijn eisen verbonden (bijv. een werkervaringseis/urennorm). Ook heeft iedere zorgverlener een eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van de grenzen van diens bevoegd- en bekwaamheid (o.a. Wet BIG, beroepscode artsen van de KNMG, voorbehouden handelingen verpleegkundigen). Indien nodig worden medisch specialisten ingezet.'

 

Komt het wel eens voor dat DJI de uitvaart van een gedetineerde die in detentie is overleden betaalt en zo ja, wat zijn hier de voorwaarden voor?

'Het komt zeer regelmatig voor dat DJI de kosten van de uitvaart van een gedetineerde die in detentie is overleden, vergoedt. DJI draagt de kosten als er geen nabestaanden in beeld zijn, of deze niet willen of kunnen betalen, en als door de overledene geen uitvaartverzekering is afgesloten die de kosten dekt. DJI vergoedt in zo’n geval de redelijke kosten, dus voor een sobere uitvaart.'

 

De volgende vragen gaan over een overlijden in de PI. We zullen vanwege privacy geen namen en andere persoonsgegevens noemen. Hierdoor zal DJI geen rechten schenden met het beantwoorden van de volgende vragen, die in het kader van Wet Open Overheid moeten kunnen worden beantwoord. 
Eind mei ’23 pleegt een gedetineerde zelfmoord in PI Nieuwersluis. Dit bevestigt woordvoerder [geanonimiseerd] daags erna desgevraagd ook telefonisch aan Jessica Villerius, waarvan telefoonnotities zijn. Hij geeft aan dat de mevrouw in kwestie op vrijdag is gevonden en zaterdag in het ziekenhuis is overleden. Een aantal gedetineerden geeft aan dat mevrouw die vrijdag al in de PI is overleden. [geanonimiseerd] geeft aan dat dit incident straks op de voorvallenlijst terug te vinden is. Dat is per de dag dat deze vragenlijst aan DJI wordt verstrekt (6 mei 2025) nog steeds niet het geval. Klopt het dat er op 26 of 27 mei 2023 een gedetineerde is overleden? Wat was de doodsoorzaak? Wat is volgens DJI het moment van overlijden? Waar is mevrouw overleden? Door wie (functie) is het overlijden vastgesteld? Waarom staat dit niet op de voorvallenlijst?

'Op 26 mei 2023 heeft een voorval plaatsgevonden waarbij een gedetineerde met een ambulance naar het ziekenhuis is gebracht. Op 27 mei is deze persoon in het ziekenhuis overleden, waar de officiële doodsoorzaak is vastgesteld. Het voorval staat wel op de voorvallenlijst: https://www.dji.nl/overdji/ documenten/voorvallen/2023/06/15/voorvallen-dji-mei-2023. Gemeld is: “Op 26 mei jl. is een gedetineerde overleden in de penitentiaire inrichting Nieuwersluis door suïcide. Personeel is gestart met reanimatie die door de gewaarschuwde hulpdiensten is overgenomen. Gedetineerde is de volgende dag in het bijzijn van diens familie overleden. Na onderzoek door politie en schouwarts is het lichaam vrijgegeven. De Calamiteiten onderzoekscommissie en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd zijn geïnformeerd.'

Noot van de redactie

De makers stellen vast dat deze voorvallenlijst in de weken na het indienen van deze vraag is aangepast. Het overlijden was eerst toegeschreven aan de PI Nieuwengein, ipv Nieuwersluis. De makers moeten concluderen dat het desbetreffende overlijden niet op de voorvallenlijst stond. Uiteraard zijn alle bewijzen voorhanden. Verder valt het de makers op dat DJI in de eerste zin van het antwoord spreekt over een persoon die is overleden IN de PI en later stelt dat ze in het ziekenhuis is overleden. Op zijn minst toont dit alles aan dat er slordig wordt omgegaan met het administreren van overlijdens, hetgeen behoorlijk pijnlijk is voor nabestaanden maar ook een vertekend beeld geeft van incidenten.

 

In 2022 concludeert het PwC onderzoek dat er omvangrijk en in de komende jaren oplopend financieel tekort is bij DJI. Welke gevolgen heeft dit voor de medische zorg in detentie gehad tot nu toe?

'De conclusies van het PwC-onderzoek/het financieel tekort heeft geen gevolgen gehad voor de medische zorg in detentie. De medisch professionals maken de afweging welke zorg wordt ingezet en dus welke kosten worden gemaakt.'

 

Hoeveel budget was er de afgelopen jaren (per jaar) binnen DJI beschikbaar voor medische zorg in detentie?

'Er is geen sprake van een maximum budget dat aan de voorkant wordt vastgesteld. De zorgprofessionals maken de afweging welke zorg wordt ingezet en daarmee welke kosten worden gemaakt. DJI betaalt de gemaakte kosten.'

 

In een eerder Woo-verzoek zijn de uitgaven aan medische kosten in het gevangeniswezen in te zien van 2019 t/m 2022 (zie hierboven). Zijn deze gegevens van 2023 en 2024 inmiddels ook beschikbaar en kunnen wij deze inzien? (Woo verzoek: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/woo-besluiten/2023/08/25/beslui…- woo-verzoek-over-medische-zorg-instellingendji en https://open.overheid.nl/documenten/df6e8c3e-d671-4fec-a632- af9f6fe23b5a/file) Zo niet, wanneer kunnen die verwacht worden?

'Deze kosten zijn inderdaad ook beschikbaar. Voor 2023 en 2024 geldt dat de nieuwe kostenindeling wordt aangehouden dus deze jaren zijn beter te vergelijken. We zullen hiermee aan de slag gaan en de gevraagde overzichten begin juni opsturen.'

 

Volgens meerdere jeugd-gedetineerden gebeurt het regelmatig dat medewerkers en zelfs behandelaren (seksuele) relaties hebben met de justitiabelen. We hebben daar naast meerdere verklaringen ook beeldmateriaal van ingezien (wordt niet gepubliceerd). Wij hebben geen meldingen gehad van niet-consensuele verhoudingen en constateren soms ook dat jongeren het zelf initiëren, echter er is natuurlijk altijd sprake van een machtsverhouding en soms zelfs van minderjarigheid. Welke maatregelen worden getroffen om dit soort incidenten te voorkomen?

'Alle vormen van niet-integer gedrag zoals ongeoorloofde relaties zijn volstrekt onacceptabel en kunnen reden zijn voor ontslag. Iedere medewerker die over de schreef gaat is er een teveel. Niet-integer gedrag is ook schadelijk voor het vertrouwen in DJI. Daarnaast doet het afbreuk aan het overgrote deel van de collega’s die integer hun moeilijke werk doen. DJI kan integriteitsschendingen door personeel echter nooit uitsluiten. Wel streeft DJI naar een sociaal veilige werkomgeving waarin medewerkers zich vrij voelen om zich uit te spreken en zaken waar zij getuige van zijn naar voren te brengen.Door strenge monitoring, screening, awareness trainingen en het breder opleiden maakt DJI-medewerkers weerbaarder tegen verleidingen en tegen druk door justitiabelen of druk door mensen van buiten. Ook in het personeelsgesprek tussen medewerker en leidinggevende heeft integriteit een plek en wordt er bij indiensttreding, onder meer tijdens het afleggen van de eed of belofte, ook aandacht besteed aan het gesprek over waarden en integriteit.'

 

Wat kost een jeugdgedetineerde per dag?

'In de Rijksbegroting is hiervoor een bedrag van €1.014 per dag opgenomen. Dit is inclusief DJI-brede overheadkosten en dus geen directe afspiegeling van het tarief dat een justitiële jeugdinrichting (JJI) ontvangt.'

 

Welk bedrag ontvangt Pluryn per jeugdgedetineerde per dag?

'Pluryn ontvangt jaarlijks een subsidie voor de beschikbare plekken in de JJI. Een specifiek bedrag hieraan koppelen is niet mogelijk daar dit van verschillende factoren afhankelijk is zoals onder andere de bestemming, behandelgroep en groepsgrootte.'

 

Bij meerdere jongeren en advocaten heerst het gevoel dat jongeren soms langer dan nodig worden ‘binnengehouden’ omdat er een vergoeding (per dag) voor hen wordt betaald aan de instelling. Wat is jullie reactie hierop?

'DJI en daarmee de JJI’s gaan niet over het al dan niet “binnenhouden” van jongeren. Het is aan de rechter om hierover te besluiten, de JJI is daarin naast andere ketenpartners een adviserende partij.'

 

Wij horen van meerdere jeugdgedetineerden dat het vaak één persoon (meestal een behandel coördinator) is die beslist over voortgang of verlof. Klopt dat?

'Dat is niet het geval. Een verlofaanvraag wordt opgesteld door de JJI, een multidisciplinair team van diverse behandelaren doen daartoe het voorstel, daarbij wordt gecontroleerd of een jongere voldoet aan de voorwaarden voor verlof. Onder andere de volgende vragen worden gesteld: Is het risico op geweld afgenomen? Is er sprake van begeleidbaarheid? Neemt een jongere deel aan het normale schoolprogramma? Is er geen sprake van middelengebruik? Namens de Minister van Justitie beoordeelt de divisie individuele zaken van DJI vervolgens of het verlof conform de aanvraag kan worden ingezet.'

 

Wat is momenteel de gemiddelde tijd van een PIJ-maatregel?

'In 2023 was de gemiddelde verblijfsduur van Pij-ers 1410 dagen. De cijfers over 2024 zijn nog niet vastgesteld'

 

Volgens bronnen zou behandelcoördinator [geanonimiseerd] zijn ontslagen vanwege fraude? Klopt dit, zo ja waarom staat het dan niet op de incidentenlijst? Overigens noemen wij niemand bij naam, het gaat ons puur om het feit of dit klopt of niet.

'Er zijn geen behandelcoördinatoren ontslagen en ook incidenten van fraude zijn bij ons niet bekend.'

 

Zijn jullie bekend met seksuele relaties tussen medewerkers en jeugdgedetineerden? Wij weten van een aantal incidenten dat in de media is verschenen en waarop ook direct is geacteerd door de JJI, maar volgens de jeugdgedetineerden die wij spraken is dit een vaker voorkomend fenomeen en is het ook ‘zichtbaar’ op de afdelingen. Wat is jullie reactie hierop?

'We weten van situaties waarvan ook een melding is gemaakt bij de benodigde instanties. Als er signalen bij ons binnenkomen worden die uiteraard serieus onderzocht.'

 

Hoe screent Pluryn haar medewerkers, wat zijn bijvoorbeeld de minimale vereisten om met jeugdgedetineerden te mogen/kunnen werken?

'Medewerkers dienen voordat ze starten bij de JJI een VOG Politie te kunnen overhandigen. Daarnaast wordt een relevante sociaalpedagogische vooropleiding gevraagd op minimaal MBO-4 niveau. Waar die vooropleiding ontbreekt wordt verwacht dat deze opleiding alsnog gevolgd gaat worden na in diensttreding. Na selectiegesprekken wordt bij een positieve beoordeling een tweetal meeloopdagen gepland waarin geobserveerd wordt hoe mogelijk toekomstige medewerkers in contact zijn met jongeren. Alleen na tweemaal een positief oordeel door de huidige begeleiders gaat iemand door naar een arbeidsvoorwaardengesprek.'

 

Hoe houden jullie controle op de omgangsvormen tussen medewerkers en justitiabelen?

'Op de afdelingen wordt met meerdere personen per dienst gewerkt op een groep jongeren. Collega's zien elkaar in alle gevallen werken en dienen te allen tijde in elkaars zicht te zijn. Tevens evalueren zij dagelijks elke dienst.'

 

Wij hebben de familie van Lorenzo Smit gesproken. Lorenzo overleed (tijdens voorarrest) door suïcide op 15 mei 2023 in PI Zaanstad. Er bestaan geen onduidelijkheden over de doodsoorzaak, wel is er veel verdriet bij de nabestaanden door -hoe zij dat hebben ervaren- gebrek aan communicatie rondom het overlijden. Daar gaan de volgende vragen over. Als een verdachte in een scheurpak wordt binnengebracht door de politie (vanwege suïcidale gedachten), hoe wordt iemand dan door de PI beoordeeld?

'Binnen detentie wordt psychomedische zorg geleverd door een multidisciplinair zorgteam, bestaande uit zorgprofessionals uit de somatische en de psychische zorg. Voor het werk van deze zorgprofessionals zijn verschillende richtlijnen en protocollen geschreven, die zich richten op het specifieke werk binnen detentie. Het gaat dan om algemene handreikingen die de basis vormen voor het samenwerken in een multidisciplinair team, maar daarnaast zijn ook meer specifieke handreikingen beschikbaar. Zo is er ook een handreiking suïcidepreventie, waarin algemene informatie rondom suïcidaal gedrag staat beschreven en waarin handvatten worden gegeven voor de (zorg)professional binnen de inrichtingen inclusief de multidisciplinaire samenwerking.

In aansluiting op deze handreiking loopt er sinds 2022 een meerjarig programma gericht op suïcidepreventie in detentie. Dit programma richt zich op het vergroten van kennis en vaardigheden over suïcidepreventie onder alle medewerkers in de PI die in contact staan met gedetineerden. Zowel zorgprofessionals als afdelingspersoneel wordt meegenomen in dit programma. 

Wanneer van een gedetineerde bij binnenkomst al bekend is dat er sprake is van psychische problematiek kan degene die dit signaleert contact opnemen met de medisch dienst. Sowieso vindt altijd binnen 24 uur een medische intake plaats, waarin het uitvragen van suïcidaliteit een van de onderwerpen is. De huisarts zal in de regel als eerste worden geraadpleegd, daarnaast kan de psycholoog (onder kantoortijden) ook gevraagd worden om de gedetineerde zo snel mogelijk te bezoeken. Wanneer een gedetineerde buiten kantoortijden wordt binnengebracht, is er altijd een achterwacht psychiater beschikbaar die kan worden gebeld voor overleg. 

De gedragsdeskundige beoordeeld of de veiligheid van de gedetineerde in gevaar is en welke stappen ondernomen kunnen worden om zo goed mogelijk zorg te dragen voor de gedetineerde. Hierbij staat het maken van contact en, waar mogelijk, behoud van autonomie voorop. Indien de inschatting is dat het gevaar hiermee onvoldoende kan worden afgewend kunnen dwangmaatregelen (waaronder het plaatsen onder camerabewaking), worden ingezet, met als ultimum remedium plaatsing in een isoleercel. De gedragsdeskundig adviseert de directie over het te volgen beleid, waarbij onderscheid moet worden gemaakt tussen het direct afwenden van gevaar en de langere termijn behandelingen gericht op het voorkomen van suïcide. Het contact met naasten is, indien de gedetineerde hiervoor toestemming geeft, onderdeel van het te volgen beleid.'

 

Wie besluit uiteindelijk of iemand wel of niet in het scheurpak blijft en evt onder toezicht wordt gesteld?

'Het besluit wordt conform de Penitentiaire beginselenwet door de directeur genomen die zich laat adviseren door de verpleegkundige/psycholoog/psychiater.'

 

Als iemand duidelijk door suïcide overlijdt in de PI, wat is dan protocol qua contact met nabestaanden? Wie informeert wie en wanneer?

'Het is de verantwoordelijkheid van de directeur dat nabestaanden geïnformeerd worden en er contact is over de afhandeling van een overlijden, een bezoek aan de inrichting etc. Hoe dit contact plaats vindt is afhankelijk van de situatie en bijvoorbeeld of er contactgegevens of nabestaanden zijn.'

 

Als er onderzoek plaatsvindt na het overlijden van een gedetineerde, hoe wordt dit gedeeld met familieleden? Waar hebben zij wel/geen recht op?
CALOC-Rapportage: Wij begrijpen goed dat dit een intern rapport is, echter horen wij van meerdere nabestaanden dat er voor hun gevoel schimmig over wordt gedaan door DJI, juist wanneer zij zoveel behoefte hebben aan informatie over de laatste uren van hun dierbare. Wat is precies protocol wat er wel en niet gedeeld kan/mag worden met families?

'Nabestaanden worden in de gelegenheid gesteld om mondeling geïnformeerd te worden over de uitkomsten van het calamiteitenonderzoek. Met ‘uitkomsten’ worden de conclusie en eventuele aanbevelingen bedoeld. Het volledige onderzoeksrapport wordt niet gedeeld, omdat dit herleidbare informatie over medewerkers kan bevatten en is opgesteld voor interne kwaliteitsdoeleinden. Het rapport is primair bedoeld om de kwaliteit van zorg te verbeteren door te leren van incidenten, wat alleen mogelijk is als zorgprofessionals zich vrij voelen om meldingen te doen. Uit de wetsgeschiedenis blijkt dat de wetgever de informatie in dit register daarom wil afschermen: dan kunnen zorgverleners incidenten veilig melden zonder dat zij bang hoeven te zijn dat er maatregelen tegen hen worden getroffen. Op die manier kan worden geleerd van fouten. Alleen het Openbaar Ministerie, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en de zorgaanbieder zelf hebben inzage in het register. Zij kunnen in ernstige gevallen eventueel maatregelen treffen tegen een zorgverlener. 

Het CALOC-rapport wordt gedeeld met die IGJ die het onder andere toetst op kwaliteit van het onderzoek, navolgbaarheid uitkomsten en de genomen verbetermaatregelen. In gesprekken met de familie kan desgewenst informatie gedeeld worden over de laatste levensdag(en) van een gedetineerde, zoals zijn of haar gedrag en activiteiten. 

Nabestaanden krijgen vaak de mogelijkheid om de afdeling en cel te bezoeken. In het bijzonder bij suïcide leven er veel onbeantwoorde vragen. Een calamiteitenonderzoek biedt in dergelijke gevallen doorgaans geen antwoord op deze persoonlijke vragen, maar toetst of de verleende zorg in overeenstemming was met wet- en regelgeving en of er sprake was van tekortkomingen in de kwaliteit van zorg.'

 

Hoe worden de ritten van DV&O geregistreerd?

'Aanvragen voor vervoersbewegingen worden geregistreerd in een database. Op basis hiervan wordt een planning gemaakt. Op de dag van uitvoer monitoren collega’s van het operationeel centrum (OC) de geplande en in ons systeem vastgelegde ritten en stellen bij waar nodig.'

 

Moet je als medewerker ook in- en uitklokken als je een gedetineerde vervoert? 

'Nee, de ritten worden automatisch gelogd op basis van de voertuigen, niet op persoonsniveau.'

 

Wie is verantwoordelijk voor de rittenregistratie? Degene die de rit doet of een collega?

'Dit is op de dag van uitvoering altijd een van de collega’s die de rit uitvoert. Om precies te zijn de collega die de rol van wagencommandant heeft. Hij of zij maakt aan het einde van de werkdag een dagrapportage. Dit wordt dan weer verder verwerkt in onze systemen.'

 

Wordt dat gecontroleerd door een derde?

'Er is niet één controlemoment. Wel zijn er meerdere collega’s vanuit hun specifieke rol betrokken bij het verwerken van ritten, waardoor alle aspecten van de ritregistratie door meerdere ogen worden gezien.'