Het hing al maanden in de lucht en nu is het daadwerkelijk gebeurd: president Donald Trump heeft de Verenigde Staten teruggetrokken uit de nucleaire deal met Iran. De media staan momenteel bol van dit nieuws. Maar weet jij eigenlijk wat deze deal precies inhoudt? En waarom Trump er zó graag vanaf wilde? Schaam je niet als je het niet weet, het is erg complex. Gelukkig legt dit artikel van Vox alles haarfijn uit aan de hand van de volgende zes vragen.

1. Wat is de Iran-deal?

De Iran-deal werd gesloten in juli 2015 tussen Iran, P5+1 (oftewel alle permanente leden van de VN Veiligheidsraad - VS, China, Rusland, Groot-Brittannië en Frankrijk- plus Duitsland) en de Europese Unie. Zonder deze deal was Iran waarschijnlijk in staat geweest binnen twee of drie maanden een atoombom te ontwikkelen als ze dat zouden willen. Als reactie op het nieuws dat Iran de technische kennis daarvoor had, stelden veel landen zware economische sancties in tegen Iran die grote gevolgen hadden voor de Iraanse economie.

Met deal die werd gesloten beloofde Iran zijn nucleaire programma in te perken. Het land zou haar atoomprogramma alleen nog maar gebruiken voor vreedzame doeleinden, zoals energieopwekking. In ruil daarvoor zouden een groot deel van de economische sancties worden opgeheven. Iran hoopte zo haar lamgelegde economie een boost te kunnen geven.

Volgens de deal moest Iran onder andere 97 procent van haar voorraad verrijkt uranium - wat gebruikt wordt voor kernwapens - opgeven. Ook mocht Iran de komende 15 jaar alleen nog maar uranium verrijken tot een niveau dat nodig is voor energieopwekking (en ver onder het niveau van een atoombom ligt). Daarnaast moest het land een groot deel van haar nucleaire centrifuges opgeven. Tenslotte heeft Iran beloofd waarnemers van het Internationaal Atoomenergieagentschap toe te laten tot haar nucleaire faciliteiten ter controle van de afspraken.

Kort gezegd komt het erop neer dat het sinds de deal een stuk lastiger is geworden voor Iran om een atoombom te maken.

2. Waarom zou Iran eigenlijk een atoombom willen?

De reden voor Iran om een kernwapen te bouwen is vergelijkbaar met die van Noord-Korea. Het land is kwetsbaar voor aanvallen van een sterkere vijand zoals de Verenigde Staten of Israël.

Een nucleair wapen is dan handig om te hebben. Het is namelijk het ultieme afschrikkingsmiddel. Een land dat over kernwapens beschikt, val je niet zomaar aan. Daarnaast zou het ook de machtspositie van het Iran in het Midden-Oosten sterk vergroten.

3. Waarom tekende de VS de deal in 2015?

Dit kan het best uitgelegd worden door twee uitspraken van Barack Obama, die tijdens het tekenen van de deal nog de president van Amerika. “Eén van mijn doelen is om ervoor te zorgen dat Iran geen nucleair wapen krijgt en daarmee een nucleaire wapenwedloop kan starten in het met meest instabiele deel van de wereld,” zei hij in april 2015.

Dat het menens was, blijkt uit de volgende uitspraak de dag na het tekenen van de deal: “Er zijn eigenlijk maar twee opties: het wordt ofwel opgelost met diplomatie en onderhandelingen ofwel door middel van oorlog.” Er móest volgens Obama dus iets gebeuren. Een vreedzame oplossing was voor hem een stuk aantrekkelijker. Iran heeft een groot leger dus een oorlog met het land zou een bloederige aangelegenheid worden.

4. Heeft Iran zich aan de deal gehouden?

Volgens de internationale waarnemers heeft Iran zich tot nu toe, op wat kleine misstappen na, aan de deal gehouden. Het land kan nog steeds niet binnen korte tijd een atoomwapen bouwen.

5. Als de deal lijkt te werken, waarom wil Trump er dan zo graag vanaf?

Dat Trump niet achter de deal staat, liet hij al sinds zijn presidentscampagne luidruchtig merken. Hij noemde de overeenkomst eerder al ‘de slechtste deal ooit’. En daar heeft hij drie redenen voor.  

Zo is hij het niet eens met alles wat de deal níet omvat. Zoals de steun van Iran aan Bashar al-Assad in Syrië en Hezbollah in Libanon, en het testen van nieuwe wapens, zoals raketten. Voorstanders van de deal zeggen juist dat dit nodig was om de gevaarlijkste angel uit Iran te trekken. Met een allesomvattende deal zou het land nooit akkoord zijn gegaan, menen ze.

Daarnaast is Trump het niet eens met de termijnen die zijn gesteld, bijvoorbeeld voor het verrijken van uranium. Hij vindt de 15 jaar niet lang genoeg. Tot slot dacht Trump dat hij de deal kon verbeteren. Zo noemde hij dit in januari als een van de mogelijkheden: “Er zijn twee mogelijkheden. Of de rampzalige fouten in de deal worden opgelost, of de Verenigde Staten trekken zich terug.” Dat laatste is nu dus gebeurd.

En nu?

Nu de Verenigde Staten zich uit de deal hebben teruggetrokken, zullen zij de economische sancties opnieuw gaan hanteren. Maar dit betekent niet dat er morgen gelijk al dingen veranderen. Er volgt eerst een overgangsperiode van een aantal maanden.

Verder hebben de Europese ondertekenaars van de deal al laten weten dat ze zich niet zullen terugtrekken uit de overeenkomst als de VS dat doet. Wel betekent dit een verslechtering in de betrekking tussen Amerika en haar Europese bondgenoten.

Iran zelf lijkt vooralsnog in de deal te willen blijven, ook zonder Amerika. De Iraanse president Hassan Rohani zei gisteren: “Als we uit deze deal kunnen halen wat we willen zonder Amerika, dan zullen de afspraken van de deal blijven respecteren.”

Mocht de deal uiteindelijk toch helemaal klappen door het weglopen van Amerika dan kan dit grote gevolgen hebben. Iran zou dan weer verder kunnen gaan met het ontwikkelen van kernwapens en volgens de Franse President Macron ‘kan het zelfs oorlog betekenen’.

Wat de precieze gevolgen zullen zijn van Trump’s besluit is nu dus nog moeilijk vast stellen. Het is in ieder geval zeker dat het Midden-Oosten weer een onzekere tijd tegemoet gaat.

Wil je meer weten over de Iran-deal en het besluit van Trump? Lees dan het originele artikel via de onderstaande link.