Het racismedebat gaat door. Wereldwijde protesten houden aan en meer dan ooit is het een gesprek waar alle partijen bij betrokken zijn, ongeacht kleur of afkomst. Maar hoe zorgen we ervoor dat we elkaar (beter) begrijpen? 'Educate yourself' is een veelgehoord geluid. We zetten een aantal tips op een rij om het nodige bewustzijn te creëren.
Geen '30 dagen challenge'
"Het is belangrijk om je te realiseren dat dit niet een soort '30 dagen challenge' is. Dit gaat over systeemverandering, over verantwoordelijkheid nemen als mensen die dit systeem historisch gezien geleid en opgezet hebben. Juíst witte mensen moeten bij zichzelf, én bij elkaar te rade gaan waar hun verantwoordelijkheid ligt", vertelt Madeleijn van den Nieuwenhuizen eerder deze week aan tafel bij Margriet. Hoe je dat doet? Via haar Instagram Zeikschrift zet ze (veel!) tips op een rijtje. Heel praktisch: 'lees, gebruik Google en praat erover met mensen in je omgeving', klinkt haar advies.
Onder de noemer 'anti-racisme' heeft Madeleijn een uitgebreid repertoire verzameld waarmee je een stapje dichterbij het nodige bewustzijn komt. Documentaires, fictieve series, waargebeurde verhalen of podcasts: alles komt aan bod. Bekijk hier haar verzameling.
Een roman vergroot je belevingswereld
Netflix biedt een helpende hand, maar een ouderwets boek kan ook geestverruimend werken. "De roman is bij uitstek een manier om je belevingswereld te vergroten", vertelt schrijver Philip Huff. Volgens hem is James Baldwin de ideale auteur om racisme beter te begrijpen. "Hij heeft als geen ander een lucide geest over de manier waarop in Amerika wit en zwart met elkaar omgaan", zegt Huff. Het boek 'Another Country' gaat over de verkenningstocht van grenzen tussen zwart en wit. "Dit boek moet iedereen nu lezen zodat je als niet-zwarte kunt begrijpen hoe het is om je gemarginaliseerd te voelen", aldus de schrijver.
Met empathie is niet alles opgelost
Een boek lezen helpt je op weg, maar daarmee is het probleem niet opgelost. Ook dat legt Baldwin haarfijn uit. "Empathie brengt je een stukje verder. Maar het idee dat je door een roman in anderen kunt verplaatsen en dat je dan genoeg gedaan hebt, dat bestrijdt Baldwin te vuur en te zwaard." Na het lezen van de teksten van Baldwin, blijf je achter met het bewustzijn dat jij net zo goed onderdeel bent van de problematiek. Toekijken en niks doen, is net zo schadelijk is als eraan meewerken, is zijn boodschap. Geestverruimend en een stap vooruit dus, maar met een boek lezen alleen is het probleem niet opgelost.
"Hoe lang moeten we nog vechten?"
Wat schrijver Lykele Muus betreft moeten we allemaal het boek 'Het hart is een eenzame jager' van Carson McCullers lezen. Het boek komt uit 1940 en is geschreven door een jonge witte vrouw van drieëntwintig. In dat jaar staat de wereld staat aan de vooravond van Hitler zijn machtsperiode.
Volgens Muus kunnen passages uit het boek één op één worden vergeleken met de geluiden die we tijdens de huidige anti-racisme protesten horen. "Het sluit aan bij wat Baldwin altijd al zei: het was de strijd van mijn opa, van mijn vader, van mijn moeder, van mijn kinderen. Hoe lang moeten we nog vechten? Hoe lang duurt dit nog?" Absurd, vindt Lykele Muus. "Wat er nu aan de hand is, wordt in dit boek vrij letterlijk voorspeld", in 1940 dus al.
Alle zwarten zullen zich verenigen en er zal een revolutie komen
In een bijzondere passage van het boek beantwoord een kind de vraag: 'hoe kunnen we de positie van het negerras verbeteren?' "Alle zwarten zullen zich verenigen onder de gekozen leiders en zich voorbereiden op de opstand. Andere volkeren in de wereld die met de leider van ons ras meeleven en de Verenigde Staten graag verdeeld zien, zullen ons te hulp komen. Alle zwarten zullen zich verenigen en er zal een revolutie komen." (McCullers, 1940)
Benieuwd naar het gesprek met de schrijvers? Bekijk het fragment:
"Als lezer voel je hoe verschrikkelijk het was"
Voor schrijver Robert Vuijsje is het boek 'Beloved' van Toni Morrisson uit 1987 een must read. "Het verhaal speelt zich af kort na de slavernij periode. De hoofdrolspeelster is tijdens de slavernij ontsnapt. Maar, haar master kwam haar terughalen. Toen heeft ze haar dochter - een baby - vermoord zodat zij niet terug de slavernij in hoeft. Het vervolgstuk van dit verhaal begint een aantal jaar later. Een jonge vrouw meldt zich bij het huis van de hoofdrolspeelster, die daarna in de veronderstelling is dat het haar dochter is. De manier waarop het geschreven is, maakt het trauma heel voelbaar. Als lezer voel je hoe verschrikkelijk het was." Mensen doen altijd alsof slavernij van heel lang geleden is, maar het is relatief dichtbij, legt Vuijsje uit.
Hoewel de hoeveelheid informatie overweldigend kan zijn, mogen we van geluk spreken dat al die bronnen tegenwoordig heel toegankelijk zijn. Het veelvoud aan documentaires, films, series en (online) boeken waar we nu toegang tot hebben, biedt mogelijkheid je te verdiepen in het perspectief en de belevingswereld van een ander. Dus #educateyourself en vergeet niet: verandering vergt geen '30 dagen challenge', maar een systeemverandering.
