“Gek, pittig, bazig, hysterisch, rebels, schril, koud, cougar, frigide, slet en trut”, zijn volgens journalist Arwa Mahdawi van The Guardian allemaal typische woorden die gebruikt worden om vrouwen te beschrijven die zich niet gedragen volgens de ouderwetse norm.

Deze woorden hebben vrijwel allemaal een andere betekenis, maar toch hebben ze één ding gemeen: ze worden vaak denigrerend bedoeld. Gelukkig bestaat er ook een wat vriendelijker woord dat voornamelijk gebruikt wordt om bijzondere vrouwen te beschrijven: excentriek.

Hand in hand met genialiteit, moed en mentale kracht

En ook al is de betekenis van ‘excentriek’ volgens Mahdawi een beetje vaag, wordt het woord vaak gebruikt om gedrag te beschrijven wat als ongewoon, vreemd of onbehoorlijk wordt beschouwd. Maar, in de ogen van de journalist is het wel degelijk een belangrijke graadmeter voor de positie van vrouwen in de wereld. Willen we helemaal van ouderwetse en stereotiepe labels en hokjes af als vrouw, dan zijn de excentrieke vrouwen goede voorbeelden om tegenop te kijken.

‘We mogen in onze handen knijpen’

Want een beetje anders zijn is helemaal niets om je voor te schamen, maar juist iets om trots op te zijn. “We mogen in onze handen knijpen met de luidruchtige en trotse feministen die op dit moment van zich laten horen in onze cultuur”, schrijft Mahdawi. “Denk maar aan Janelle Monaé die een opvallende vaginabroek aantrok voor haar videoclip ‘Pynk’. Vrouwelijke excentriciteit groeit en is overal terug te zien.”

Dit bericht bekijken op Instagram

Een bericht gedeeld door Janelle Monáe (@janellemonae) op 11 Apr 2018 om 8:01 (PDT)

Ook neuropsycholoog David Weeks, schrijver van ‘Eccentrics: a study of sanity and strangeness’, is het hiermee eens: “We zien steeds meer vrouwelijke non-conformisten en excentrieke vrouwen. Dat heeft volgens hem te maken met hoe ver feministen zijn gekomen in de afgelopen anderhalve eeuw. “Vrouwen krijgen steeds meer kansen om voor hun creatieve, onafhankelijkheids- en anti-seksistische rechten op te komen.”

Dat betekent overigens niet dat er vroeger geen excentrieke vrouwen waren, al was het toen een privilege om anders te zijn en niet meteen naar een inrichting te worden gestuurd. Omdat we volgens Mahdawi een voorbeeld kunnen nemen aan deze onbevangen vrouwen, licht ze een aantal vroege excentriekelingen uit.

1. Edith Sitwell vocht tegen traditionele gendernormen

Sitwell is misschien wel de beroemdste excentrieke vrouw. Ze werd geboren in een enorm rijke familie en dat maakte het naar eigen zeggen een stuk makkelijker om zich niks van de buitenwereld aan te trekken. “De genie en de aristocraat worden vaak als excentriek bestempeld omdat ze beiden niet bang zijn of beïnvloed worden door de mening van het volk”, zei ze. Waar het op neerkomt: als je uit de juiste sociale klasse kwam, kon je overal mee wegkomen.

Sitwell viel niet alleen op dankzij haar karakter, ook haar uiterlijke verschijning speelde een rol. “Ze was 1.82 meter en had een prachtige snavelachtige neus”, beschrijft Mahdawi. En Sitwell had een opvallende en ongebruikelijke kledingstijl. Maar Sitwell werd vooral beroemd dankzij haar eigenaardige gedichten, en de bijzondere manier waarop ze deze voordroeg. “Tijdens die voordrachten stond ze achter een gordijn en sprak haar publiek toe via een megafoon. Daarom werd ze ook wel ‘s werelds eerste witte rapper genoemd”, legt Mahdawi uit.

Het zit in de familie

Sitwell leefde van 1887 tot 1964 en heeft in die periode geprobeerd om traditionele genderrollen en genres op te schudden. Een eigenschap die ook is terug te zien bij haar achternichtje Tilda Swinton. De actrice bracht laatst nog een eerbetoon aan haar oudtante in W magazine met een fotoshoot die werd geïnspireerd door de excentrieke stijl van Sitwell.

Dit bericht bekijken op Instagram

Een bericht gedeeld door W magazine (@wmag) op 5 Nov 2018 om 12:26 (PST)

Hester Stanhope was vrouw noch man, maar gewoon ‘apart’

Ook al maakte Sitwell furore als imposante dichter, lijkt ze bijna conservatief vergeleken met de Britse socialite Hester Stanhope. Deze avontuurlijke dame verzorgde namelijk een tijd lang het huishouden van haar oom William Pitt, die destijds premier was. Maar toen die overleed, besloot zijn nichtje het over een compleet andere boeg te gooien: ze werd archeoloog en ontdekkingsreiziger.

Haar eerste bestemming zou het Midden-Oosten worden. Maar tijdens de tocht, leden Stanhope en haar reisgenoten schipbreuk waardoor haar complete Engelse garderobe verloren ging. Wat de Britse archeoloog betreft zat er maar een ding op: voortaan zou ze zich kleden als Turkse man. Stanhope ging zo op in deze nieuwe gedaante dat ze zelfs haar haren scheerde en een kasjmier tulband droeg.

‘Koningin van de woestijn’

Maar door deze kleding en zelfverzekerde houding, wist eigenlijk niemand meer wie of wat Stanhope nou eigenlijk was. Zoals haar biograaf Joan Haslip zei: “Ze was geen man en geen vrouw, maar een apart wezen.” En dat aparte heeft haar niet bepaald windeieren gelegd. Stanhope kreeg met haar bijzondere verschijning toegang tot de meest bijzondere plekken en privileges. Zo was Stanhope de eerste Europese vrouw die Palmyra in Syrië bezocht en kreeg daarom de bijnaam ‘Koningin van de woestijn’. 

3. Vivian Maier leidde een dubbelleven

Hoewel het misschien zo lijkt, is een aristocratische achtergrond geen vereiste om onder de noemer excentriek te vallen. Als iemand dat bewijst, is het Vivian Maier wel. Deze Amerikaanse werkte als nanny in Chicago. Maar wat veel mensen destijds niet wisten, is dat ze er ook een leven als fotograaf op nahield. Dat is precies wat haar verhaal zo bijzonder maakt. Al was Maier überhaupt een opvallend figuur met haar grote wollen jas en mannenschoenen. Ze was trots op haar onafhankelijkheid, maar tegelijkertijd ook mysterieus en gesloten. Zelfs het gezin waar ze in huis woonde en op de kinderen paste, wist niets van haar geheime hobby.

De Amerikaan John Maloof vond de doos met negatieven in 2007 en hoopte dat er foto’s tussen zouden zitten van zijn oude buurt in Chicago. Hij had geen idee dat het om meer 100.000 foto’s ging die allemaal door Maier waren geschoten. Sindsdien wordt de verzameling foto’s gezien als een van de beste collecties straatfoto’s uit de 20e eeuw. Maloof was zo onder de indruk van het werk van de vrouwelijke fotograaf dat hij alles over haar wilde weten.

Voorbeelden zijn belangrijk

De meeste excentrieke vrouwen zullen liever niet in één hokje worden gestopt. Maar er zijn wel een aantal eigenschappen die hen verbindt: ze zijn zelfstandig, onbevangen en weigeren zich te aan te passen. En naast deze stoere en opvallende vrouwen uit de geschiedenis, zijn er nu nog steeds een heleboel excentrieke vrouwen die niet bang zijn om anders te zijn. Bijvoorbeeld zangeres Björk, actrice Tilda Swinton, kunstenaar Marina Abramovic en zangeres Janelle Monáe.

Deze vrouwen mogen we best in de smiezen houden anno 2018, juist omdat ze ‘anders’ durven te zijn. Want ook al zijn vrouwen wereldwijd steeds meer geëmancipeerd, toch zijn er nog steeds zat traditionele labels die elke dag worden opgeplakt. Het is dus lang zo gek nog niet om naar een voorbeeld te kijken die niet vasthoudt aan stereotype genderrollen of andere hokjes. Zoals Janelle Monáe op haar laatste album zingt, is er een ‘ander’ type meisje nodig om de wereld draaiende te houden.

Wat Mahdawi betreft is excentriciteit een van de meest revolutionaire eigenschappen die een vrouw maar kan hebben. En na het lezen van al deze inspirerende en stoere verhalen sluiten wij ons hier natuurlijk volledig bij aan. Ben je benieuwd naar het artikel van The Guardian? Lees het via de link hieronder.