Den Haag (ANP) 24 maart 2022 - Voor het eerst is er onderzoek gedaan naar de omgang met zingeving in het leven onder de groep niet-gelovigen in Nederland: atheïsten, agnosten en ook spirituele mensen. Hun zoektocht naar betekenis geven aan het eigen leven is een individuele zaak geworden en juist dat kan onder deze mensen stress opleveren. Dat is een van de conclusies van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) na onderzoek.
Nederland is geen gelovig land meer en religieuze groepen zijn nu minderheden. Dat heeft gevolgen voor de samenleving en voor verhoudingen tussen verschillende groepen, aldus het SCP in het rapport Buiten kerk en moskee. Zo verliezen religieuze gemeenschappen terrein als invloedrijke maatschappelijke spelers en die rol wordt niet ingevuld door andere vormen van spiritualiteit.
Gelovigen wordt “de zin van het leven vanuit de moskee of kerk meer natuurlijk aangereikt: er is het leven hier op aarde, waarna je in de hemel wilt komen”, zegt Willem Huijnk van het SCP. “Zij halen zin en betekenis uit het leven juist omdat er een God en hiernamaals is.” Bij atheïsten (ontkennen het bestaan van een god), agnosten (geloven niet omdat diegene niet kan weten of er een god of hogere macht is) en spirituelen (geloven in een algehele, niet nader te bepalen geest of levenskracht) gaat dit anders, ziet het SCP.
De onderzochte groep geeft betekenis aan het leven door zichzelf te ontwikkelen, intense ervaringen te beleven, het doen van vrijwilligerswerk, het aangaan van sociale verbanden of door zich in te zetten voor grotere doelen als milieu of politiek. “Het is hun eigen taak om zin, betekenis en vorm te geven aan het leven”, zegt Huijnk. Die zoektocht kan een grotere mentale belasting zijn en mentale problemen zoals stress of burn-out klachten geven.
Het SCP ziet dat deze veranderingen ook gevolgen hebben. Ondanks dat het doen van vrijwilligerswerk niet meer vanuit religieuze organisaties wordt gestimuleerd, heeft de secularisering er niet voor gezorgd dat er geen vrijwilligers meer zijn in Nederland. Alleen de inzet is nu vaak minder duurzaam. “Mensen willen eenmalig iets voor een ander doen. Als we die vrijwilligersinzet willen waarborgen, moeten beleidsmakers hiernaar kijken”, vult een woordvoerster aan.
Het SCP benadrukt dat de secularisering positieve gevolgen heeft gehad voor bijvoorbeeld persoonlijke vrijheid en hoe er gedacht wordt over seksuele diversiteit. Tegelijkertijd ontstaat er mogelijk meer onbegrip tussen gelovigen en niet-gelovigen. Het SCP adviseert dan ook dat beleidsmakers zich inzetten voor wederzijds begrip en acceptatie. “Daarvoor is het van belang dat onder meer de overheid, scholen, maar ook werkgevers optreden tegen discriminatie of een onveilig sociaal klimaat.”