Raadsleden van recente gefuseerde gemeenten zien lang niet alleen voordelen van die fusie. Zo ziet slechts één op vijf dat voorzieningen, zoals de bereikbaarheid van overheidsloketten en de communicatie met de burgers, verbeterd zijn. Dat blijkt uit een enquête van KRO-NCRV's Pointer onder 300 raadsleden uit 29 recent gefuseerde gemeenten, zoals Het Hogeland, Gooise Meren en Vijfheerenlanden. Hoewel ruim 70 procent van de ondervraagden nog steeds voor de gemeentelijke herindeling zou stemmen, ziet ook 18 procent van de raadsleden liever dat de fusie wordt teruggedraaid.

In de afgelopen jaren nam het aantal gemeenten in rap tempo af. Telde Nederland in 1960 nog bijna duizend gemeenten, op dit moment zijn het er nog slechts 352. Die samenvoegingen met buurgemeenten zorgen regelmatig voor onrust en onvrede, bijvoorbeeld als het Groningse dorp Haren 2 jaar geleden, tegen de zin van inwoners en de gemeenteraad, samengaat met de stad Groningen. Ook in het Gelderse Scherpenzeel verzetten burgers zich momenteel tegen de geplande fusie met het naastgelegen Barneveld.

Onvrede burgers

Een derde van de raadsleden ziet ná een herindeling de onvrede onder burgers toenemen, zo blijkt uit de enquête. Zo’n 28 procent vindt bovendien dat de fusie niet in het belang is geweest van hun achterban. En bijna de helft ziet ook geen financiële voordelen van de gemeentelijke herindeling.

Volgens hoogleraar staats-en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden Wim Voermans leveren fusies de afgelopen 15 jaar eigenlijk nauwelijks nog iets op. “Het is hetzelfde als bij bedrijven, die worden vaak ook groter en groter. Op een gegeven moment loop je tegen de grenzen van die schaalvergroting aan. Bij gemeenten is dat net zo, dan is er financieel of in het verbeteren van de voorzieningen niet veel meer te winnen.” Sterker nog, door al die fusies ontstaat het risico dat het vertrouwen in de politiek een ernstige deuk oploopt, aldus Voermans.

Toch vindt 58 procent van de raadsleden de samenvoeging in hun gemeente wél noodzakelijk vanwege de complexere taken (zoals uitvoering Jeugdwet) die gemeenten de afgelopen jaren vanuit de landelijke overheid op hun bordje hebben gekregen. Een derde van de raadsleden zou het ook beter vinden als de taken in het sociale domein worden overgedragen aan de provincie om op die manier de gemeenten te ontlasten.

Voermans kijkt niet op van de uitslagen. “De decentralisatie is vooral interessant voor het Rijk natuurlijk, maar voor de gemeenten niet. Die blijken al die taken niet uit te kunnen voeren voor dat geld of ze kunnen de taken niet aan. En dan wordt er gezegd: ‘Dan moet je maar fuseren om het efficiënter te organiseren, want eigenlijk ben je te klein om je eigen broek op te houden.’ Ik vind dat wel een beetje een perverse prikkel.”

Voor het onderzoek werden bijna 1000 raadsleden aangeschreven van 29 gemeenten die in de afgelopen vijf jaar zijn gefuseerd met één of meerdere buurgemeenten. 300 van hen vulden de vragenlijst in.

Over Pointer

Op tv, radio en online agendeert KRO-NCRV's Pointer maatschappelijke onderwerpen, onthult nieuws en misstanden en koppelt de modernste tools aan dossieronderzoek. Pointer is het eerste en grootste crossmediale journalistieke platform met een uitgebreide mix aan journalistieke tools, zoals crowdsourcing, datajournalistiek en open source intelligence. Juist met hulp en inzet van het publiek pakt het de kwesties van nu aan. 

Pointer richt zich op maatschappelijke problematiek waarbij de input van de burger het vertrekpunt is van het onderzoek met als thema’s: Wonen en leefomgeving, Werk en geld, Gezondheid en zorg, Klimaat en duurzaamheid, Recht en onrecht, Onderwijs en jeugd, Misinformatie en privacy. Pointer zorgt ervoor dat je met je neus op de feiten wordt gedrukt. 

Pointer, vanavond om 22.15 uur bij KRO-NCRV op NPO 2.