Rome, 1 februari 2022 - Paus Pius XII (1939-58) redde persoonlijk minstens 15.000 Joden en was al vroeg op de hoogte van de Holocaust. De Duitse historicus Michael F. Feldkamp kan dit nu bewijzen met bevindingen uit de Vaticaanse archieven, zoals hij uitlegt in een interview met Radio Vaticana.
In maart 1942, twee maanden na de Wannseeconferentie, stuurde Pius XII een boodschap aan de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt. Daarin waarschuwde de pontifex hem dat er iets ongekend verschrikkelijks gaande was in de oorlogsgebieden in Europa. Deze berichten werden door de Amerikanen echter niet geloofwaardig geacht.
Vandaag weten we “dat Pius XII bijna dagelijks geconfronteerd werd met de Jodenvervolging, zonder overdrijving”, zegt Feldkamp. “Hij kreeg alle rapporten voorgelegd, en hij had een apart bureau ingericht binnen de Tweede Sectie van Staatssecretariaat, waar het personeel zich uitsluitend met dergelijke zaken moest bezighouden.” Tot deze medewerkers behoorden mgr. Domenico Tardini en mgr. mgr. Angelo Dell'Acqua; die beiden later kardinaal werden en een belangrijke rol op het Tweede Vaticaans Concilie zouden spelen.
Volgens Feldkamp waren deze verantwoordelijken tijdens de Tweede Wereldoorlog zeer nauw verbonden geweest met Pius XII, en rapporteerden zij hem dagelijks over vervolging en massadeportatie, maar ook over individuele lotgevallen van mensen die zich tot hen wendden. “En het opmerkelijke is nu dat we vandaag kunnen schatten dat Pius XII persoonlijk ongeveer 15.000 Joden heeft gered, door zijn persoonlijke inzet: door de kloosters te openen, door de kloostergangen op te heffen zodat mensen daar konden worden verborgen, enzovoort. Het is allemaal een enorme sensatie!" De archiefvondsten die Feldkamp in het Vaticaan deed, tonen aan hoe nauwkeurig Pacelli was ingelicht.
Michael Feldkamp publiceerde over onderwerpen als de apostolische nuntiatuur in Keulen en de pauselijke diplomatie, en artikelen over de verhouding van de katholieke kerk tot het nationaal-socialisme. Zijn werk Pius XII. und Deutschland (2000) had tot doel de complexe stand van het onderzoek bij een breder publiek bekend te maken en was ook bedoeld als antwoord op het geruchtmakende boek Hitler’s Pope (1999) van de Britse journalist John Cornwell.
Volgens Feldkamp maken de nieuwe toegankelijke documenten het mogelijk veel eerdere vage veronderstellingen of zelfs beweringen te corrigeren. Het ging vooral om de beschuldiging dat Pius XII niets had gedaan en had gezwegen.
In het interview met Radio Vaticana zegt de Duitse historicus: “Het probleem van het zwijgen is er natuurlijk nog steeds. Maar het kan nu als redelijk worden beschouwd, gezien het feit dat hij hier mensen in geheime operaties had ondergebracht. En dit gaat nu zo ver dat de pauselijke Paltswacht, een soort lijfwacht van de paus zoals de huidige Zwitserse Garde, betrokken raakt bij schermutselingen met de Waffen-SS, met Wehrmacht-soldaten, om Joden te verbergen in de Romeinse basiliek van Santa Maria Maggiore. Dat kun je nu allemaal zien en bewijzen.”
De paus kon dus geen extra publieke aandacht op zich vestigen “door het organiseren van protesten of het schrijven van protestbriefjes, maar om de aandacht af te leiden voerde hij onderhandelingen met de Duitse ambassade en de Italiaanse politie, zelfs met Mussolini en de Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken, enzovoorts. Paus Pius XII heeft altijd getracht zoveel mogelijk te bereiken via onderhandelingen”.