Brussel, 27 september 2023 - Bisschop Johan Bonny heeft gisteravond in het Vlaamse tv-programma De afspraak uitgebreid gereageerd op Godvergeten, de reeks over seksueel misbruik in de kerk. “Ik neem het de vorige generatie kwalijk dat zij het niet hebben opgelost”, zegt de diocesane bisschop van Antwerpen. Hij verwijt onder meer voormalig kardinaal Godfried Danneels een gebrek aan leiderschap. “Dit kun je niet laten voorbijgaan, hij had moeten opstaan.” Bonny verwacht ook meer van het Vaticaan. Hij beweert dat de Belgische bisschoppenconferentie al meermaals aan de pauselijke autoriteiten in Rome heeft gevraagd om Roger Vangheluwe uit de clericale staat te verwijderen, “maar we krijgen geen reactie”. Vangheluwe trad in 2010 af als bisschop van Brugge nadat onthuld was dat hij jarenlang zijn minderjarig neefje seksueel had misbruikt. Hij is nog steeds in het bisschopsambt.
Na de eerste aflevering van Godvergeten hield de Belgische bisschoppenconferentie het bij een schriftelijke reactie. Een paar dagen later, op de dag waarop de tweede aflevering zou uitgezonden worden, reageerde mgr. Bonny in het Vlaamse radioprogramma De ochtend. “Waar ik moeite mee heb, is dat nu de indruk wordt gewekt dat wij al die jaren niks gedaan hebben”, zei hij toen. Inhoudelijk wenste de bisschop pas na de volledige reeks te reageren. Daarom was hij gisteravond, na de uitzending van de vierde en laatste aflevering van Godvergeten (VRT CANVAS), te gast in een extra aflevering van De afspraak.
Aan het begin van dat gesprek wilde hij zijn uitspraken in De ochtend nuanceren. “In dat interview heb ik uitdrukkingen gebruikt die ik wil terugnemen. Alles is zo hard binnengekomen, het was anders bedoeld.”
Zijn kritiek op de vorige generatie neemt Bonny echter niet terug. “Ik neem hen kwalijk dat zij het niet hebben opgelost. Dat maakt mij kwaad.” De reeks en de “pakkende getuigenissen van de slachtoffers” zijn volgens Bonny het signaal om “afscheid te nemen van een verhaal en bepaalde figuren”. Hij heeft het dan bijvoorbeeld over de in 2019 overleden kardinaal Godfried Danneels, de aartsbisschop van Mechelen-Brussel, die had geprobeerd om Mark Vangheluwe, de door bisschop Vangheluwe misbruikte neef, te overtuigen “nog een jaartje te zwijgen over het misbruik”. Daarna zou de Brugse bisschop immers met emeritaat gaan. Het gesprek met Danneels werd heimelijk door Mark Vangheluwe opgenomen op een cassettebandje. Zo werd bekend hoe de kardinaal zich tegenover het slachtoffer opstelde. Danneels zei dat hij niet de superieur was van de bisschop van Brugge en dat hij er eigenlijk niets mee te maken had. Het veroorzaakte een groot schandaal, waarbij Danneels in de publieke opinie werd gecanceld. Bonny verwijt hem een tekort aan leiderschap. “Hij was geen leidersfiguur, dit kun je niet laten voorbijgaan. Hij had moeten opstaan.”
Roger Vangheluwe is nog steeds bisschop en leeft afgelegen in een abdij. Hij had al lang uit zijn ambt moeten zijn ontzet, vindt de bisschop van Antwerpen. Verwijdering uit de clericale staat betekent teruggeplaatst worden in de lekenstaat; ‘laïcisatie’ heet dat. “We hebben hem zelf gevraagd om zijn functies naast zich neer te leggen en hebben Rome al meermaals, de laatste keer in november vorig jaar, gevraagd om dat te doen. “Maar ook daar krijgen we geen reactie en dat maakt ons boos.”
Vangheluwe zelf zou aan de bisschoppenconferentie “bedenktijd” gevraagd hebben. Bonny verwacht binnenkort een antwoord. “Maar als hij het zelf niet doet, moet Rome actie ondernemen.”
In Godvergeten benadrukken slachtoffers van seksueel misbruik door Belgische geestelijken en religieuzen meermaals dat ze vooral erkenning willen van de kerk voor hun leed. Iets dat ze volgens hen tot nog toe niet gekregen hebben. Bonny spreekt dat tegen. “Er zijn heel veel individuele erkenningen geweest, maar ik weet niet of dat voldoende is. We moeten daar met hen over spreken en als dat niet het geval is, moeten we bekijken wat we nog kunnen doen.”
Bonny reikt dan ook de hand naar de slachtoffers. “Ze zijn morgen allemaal welgekomen. En we gaan ook zelf initiatief nemen om hen op te zoeken. We willen naar hen luisteren en samen bekijken op welke manier ze in gesprek willen gaan. Ik besef ook dat sommigen onder hen dat niet zullen willen.”
Over Operatie Kelk, waarover het onderzoek nog steeds loopt, is Bonny stellig. In Godvergeten wordt volgens hem de indruk gewekt dat de kerk druk heeft gezet op justitie, onder meer om bepaalde stukken uit het dossier te laten verdwijnen, maar dat is volgens hem pertinent onjuist. “Wij hebben de juridische procedure nooit doorkruist.”
Volgens Bonny heeft het gerecht de zaak op een verkeerde manier aangepakt en heeft die harde aanpak het dossier van bij het begin geschaad. “Ik was er zelf bij, het was 'crazy'. Ze hebben in de kathedraal zelfs het graf van kardinaal Mercier opengebroken om dossiers over kindermisbruik te vinden.”
Operatie Kelk was de naam voor gegeven een gerechtelijk onderzoek met huiszoeking, bevolen door de Brusselse onderzoeksrechter Wim De Troij en gehouden op 24 juni 2010 in het kader van een onderzoek betreffende seksueel misbruik in de Belgische kerkprovincie. Vele dossiers van het aartsdiocesaan archief in Mechelen werden door agenten meegenomen. De beelden van archiefdozen die door een raam naar buiten werden gegooid naar justitiemedewerkers gingen de hele wereld over. Het Vaticaan sprak er schande van.