Kinshasa, 30 oktober 2024 – De Congolese kardinaal Fridolin Ambongo Besungu O.F.M. Cap., een van de meest vooraanstaande kerkleiders van Afrika, heeft zich verzet tegen de plannen van paus Franciscus om het zaligverklaringsproces van de Belgische koning Boudewijn te starten.
Kardinaal Ambongo, aartsbisschop van Kinshasa in de Democratische Republiek Congo en lid van de Kardinalenraad, heeft een rode vlag gehesen over een “overhaaste zaligverklaring”, omdat er nog steeds vragen zijn over de rol van Boudewijn in de moord op Patrice Lumumba in 1961.
Lumumba was de eerste premier van Congo nadat het onafhankelijk was geworden van kolonisator België.
Volgens Ambongo is er “een donkere plek” met betrekking tot Boudewijns positie ten opzichte van Congo. De kardinaal is niet de enige in zijn land die verontrust is. Sommigen gaan nog verder, zoals de Congolese journalist Grégoire Tshibingu. Die schreef op 30 september op X: “Koning Boudewijn heeft Patrice Lumumba vermoord. Het opstarten van een proces met het oog op zijn zaligverklaring duidt op een gewoontecultuur die niets te maken heeft met het geloof of het evangelie.”
29.09.2024 – Zaligverklaringsproces koning Boudewijn zal worden gestart
Tijdens de recente reis van de paus naar België, eind september, kondigde Franciscus plannen aan om een begin te maken met de zaligverklaring van de in 1993 overleden koning.
Kardinaal Ambongo, die deelnam aan de Synode over Synodaliteit, verklaarde tijdens een persconferentie op 22 oktober in Rome: “Er is iets gebeurd, dat weten we, met de dood van premier Lumumba”, zinspelend op mogelijke betrokkenheid van Boudewijn.
Executie goedgekeurd
Kort nadat Congo in juni 1960 onafhankelijk was geworden, brak er een muiterij uit onder de strijdkrachten van het land, die er uiteindelijk toe leidde dat legeraanvoerder Mobutu Sese Seko de Lumumba-regering afzette ten gunste van een regime dat zijn executie uitvoerde.
Lumumba werd op 17 januari 1961 doodgeschoten, samen met zijn medestanders Joseph Okito en Maurice Mpolo. Hoewel de executie officieel werd uitgevoerd met de goedkeuring van de nieuwe Congolese regering en haar Belgische adviseurs, werd algemeen aangenomen dat ze ook de stilzwijgende goedkeuring van de Verenigde Staten had. Waarnemers en historici hebben ook nalatig toezicht door de Verenigde Naties verweten. In 2002 bood België formeel zijn excuses aan voor zijn rol in de executie.
Lumumba was een pan-Afrikaanse nationalist in termen van ideologie en blijft voor veel Afrikanen een krachtig icoon van verzet tegen zowel het kolonialisme als corrupte lokale overheden en staat symbool voor de vooruitzichten op een echt democratisch en zelfredzaam Afrika.
29.09.2024 – Congolese bisschoppen noemen Lumumba ‘martelaar van onafhankelijkheid’
Ambongo’s terughoudendheid ten opzichte van de mogelijke zaligverklaring van de voormalige Belgische koning is echter niet alleen beperkt tot diens vermeende rol in de moord op Lumumba. Het heeft ook te maken met de erfenis van het Belgische kolonialisme en hoe Boudewijn daarover dacht.
Genocide
Boudewijn werd in 1950 als 20-jarige ‘Koning der Belgen’. Hij nam het stokje over van zijn vader, koning Leopold III. Boudewijns oud-grootoom, koning Leopold II, had van wat toen de Congo Vrijstaat heette zijn persoonlijk bezit gemaakt na een invasie in 1885, wat het begin was van wat sindsdien de “Congolese genocide” wordt genoemd. Zelfs naar koloniale maatstaven was de heerschappij van Leopold II wreed. De bevolking van Congo werd gedwongen om te werken voor waardevolle hulpbronnen, zoals rubber en ivoor, om koning Leopold persoonlijk te verrijken. Schattingen lopen uiteen, maar ongeveer de helft van de Congolese bevolking stierf door foltering en uithongering. Van velen werden handen of benen geamputeerd.
Koning Boudewijn, aan wie de onafhankelijkheid van Congo in 1960 wordt toegeschreven, heeft de heerschappij van zijn oud-grootoom geprezen door te zeggen dat Leopold II “geen veroveraar, maar een beschaver” was.
“De onafhankelijkheid van Congo is het hoogtepunt van een werk dat door het genie van koning Leopold II is bedacht, door hem met vasthoudende moed is ondernomen en door België met volharding is voortgezet”, zei Boudewijn tijdens een toespraak waarin hij de nakende vrijheid van de kolonie aankondigde.
Graven in het verleden
Op de dag van de onafhankelijkheid hield Lumumba een toespraak waarin hij het Belgische regime hekelde om zijn “onrechtvaardigheid, onderdrukking en uitbuiting” en de “vervolging van de vrije gedachte”. Die toespraak maakte Boudewijn woedend en hij schaarde zich achter de afscheidingsbewegingen. Veel historici en onderzoekers geloven dat Boudewijn ook op de hoogte was van het complot om Lumumba te vermoorden. Dat is de reden waarom kardinaal Ambongo en andere vooraanstaande katholieken in de DR Congo verontrust zijn over het voornemen van de paus.
“We gaan graven in het verleden om te achterhalen hoe het zit”, zei Ambongo. De aartsbisschop van Kinshasa voegde er echter aan toe dat als historisch bewijsmateriaal Boudewijn vrijpleit, de Congolese kerk diens zaligverklaring niet in de weg zal staan.
