Rome, 3 september 2022 - Over tien dagen vliegt paus Franciscus naar Kazachstan om er deel te nemen aan een wereldreligiecongres. De kans bestond dat hij daar patriarch Kiril van Moskou zou treffen, maar de Russisch-orthodoxe kerkleider heeft laten weten dat hij niet komt.
Kirill had de uitnodiging voor het interreligieuze congres maanden geleden aanvaard. Uiteindelijk zag hij ervan. Nu zal een Russische delegatie naar dit “belangrijke evenement” afreizen, aldus de verklaring van Moskou. Als reden voor de afgelasting werd opgegeven dat een ontmoeting tussen de paus van Rome en de patriarch van Moskou niet zou moeten plaatsvinden in de marge van een andere gebeurtenis. Bovendien zou een ontmoeting veel voorbereiding vergen. En volgens de Russen waren de voorwaarden van dit treffen te vaag.
Al kort na de Russische invasie van Oekraïne werd gesproken over een mogelijke tweede ontmoeting tussen Franciscus en Kirill op neutraal terrein. De eerste vond plaats op 12 februari 2016 in de VIP-lounge van de internationale luchthaven van Havana, Cuba.
Voor de locatie van een tweede ontmoeting werd In eerste instantie Jeruzalem geopperd. De paus zou de patriarch dan treffen tijdens zijn apostolische reis naar Libanon in juni. Maar de situatie in Oekraïne was daarvoor te explosief. De plannen werden geannuleerd. Later werd ook het bezoek aan Libanon afgezegd wegens Franciscus’ pijnlijke knie.
De paus heeft steeds benadrukt dat hij de dialoog met Moskou wil voortzetten ook al veroordeelt hij de oorlog in Oekraïne “als moreel onrechtvaardig, onaanvaardbaar, barbaars, zinloos, weerzinwekkend en blasfemisch”. In een interview beschuldigde hij de patriarch er indirect van op weg te zijn om “Poetins acoliet” en “staatsclericus” te worden.
Aan Oekraïense zijde is er waarschijnlijk opluchting dat er geen ontmoeting zal zijn tussen Franciscus en Kirill. Vooral omdat de houding van de paus herhaaldelijk ongenoegen heeft gewekt bij de Oekraïeners, omdat hij soms suggereert dat in dezen het principe “waar twee vechten hebben twee schuld” zou gelden.
In reactie hierop heeft het Vaticaan enkele dagen geleden een verklaring afgelegd waarin Rusland genoemd wordt als degene die de oorlog is begonnen.
Kazachstan onderhoudt nauwe betrekkingen met Rusland, hoewel de voormalige Sovjetrepubliek zich neutraal opstelt ten aanzien van de oorlog. De overgrote meerderheid van de inwoners zijn moslims. Van de christenen, 26 procent, zijn de meesten Russisch-orthodox. Officieel behoort de regio tot het “canonieke grondgebied” van het Moskouse Patriarchaat. Voor de Russisch-Orthodoxe Kerk betekent dit dat zij zich als enige gerechtigd voelt om in het gebied missionair werk en evangelisatie te verrichten.
Het Zevende Congres van Leiders van Wereld- en Traditionele Religies vindt 14-15 september plaats in de Kazachse hoofdstad Nur-Sultan. Naast Franciscus wordt ook een van de hoogstgeplaatste soennitische geestelijken verwacht, sjeik Ahmed al-Tayyib van de Al-Azhar-moskee in Caïro. Hij en Franciscus zetten zich al jaren samen in voor de interreligieuze dialoog. Beiden veroordelen de godsdienstige legitimering van oorlogvoeren.