Rome, 9 december 2021 – Paus Franciscus opende enkele weken geleden in de normaal voor buitenstaanders moeilijk toegankelijke Apostolische Bibliotheek in het Vaticaan een ruimte die permanent wordt bestemd voor tentoonstellingen van hedendaagse kunst. De pontifex heeft nu ook het Lateraanse Paleis opengesteld voor publiek.
Vanaf 13 december worden in het paleis naast de Pauselijke Aartsbasiliek van Sint-Jan van Lateranen rondleidingen georganiseerd voor groepen tot dertig personen. De Missiezusters van de Goddelijke Openbaring hebben de opdracht gekregen dat te organiseren. Deze religieuze congregatie legt zich toe op evangelisatie en educatie, en is gespecialiseerd in Romeins cultureel en religieus erfgoed.
Het complex van de basiliek, het klooster en het paleis is een van de zogenoemde extraterritoriale bezittingen van de Heilige Stoel. Dat betekent dat deze percelen zich buiten Vaticaanstad bevinden, maar niet behoren tot het Italiaanse grondgebied. Momenteel zijn de kantoren van het bisdom Rome er gevestigd. De historische gebouwen, die tot het begin van de 14de eeuw dienst deden als hoofdresidentie van de pausen, waren grotendeels ontoegankelijk voor publiek.
Afgelopen voorjaar gaf Franciscus zijn kardinaal-vicaris, belast met het bestuur van het bisdom Rome, instructies om het paleis voor culturele doeleinden te gebruiken. Hij voelde zich verplicht het aan hem toevertrouwde artistieke erfgoed ter beschikking te stellen voor “museale en culturele activiteiten”, aldus de bisschop van Rome. Het precieze ontwerp liet hij over aan kardinaal Angelo De Donatis, naast vicaris-generaal van het bisdom Rome ook aartspriester van de Sint-Jan van Lateranen, die de kathedraal van Rome is.
De Donatis zou gisteren zelf zijn plannen hebben gepresenteerd, maar omdat hij contact had gehad met iemand die corona bleek te hebben, is hij in vrijwillige quarantaine gegaan. De presentatie werd overgenomen door in groene habijten geklede missiezusters. De kleur van hun religieuze dracht gaat terug op een vermeende Mariaverschijning aan een zekere Bruno Cornacchiola in 1947 in Rome; de ‘Maagd van de Openbaring’, zoals de man haar noemde, zou een groen gewaad hebben gedragen.
Zuster Rebecca Nazzaro leidde gisteren de pers rond in het Palazzo de Laterano. Zij en haar medezusters willen bezoekers uit de hele wereld dichter bij de schatten van het paleis brengen. En die zijn er in overvloed: eeuwenoude wandtapijten, plafondfresco's, waardevol antiek meubilair en nog veel meer. Tien zalen van bijna 3.000 vierkante meter kunnen vanaf 13 december worden bezocht, evenals de pauselijke appartementen met de privékapellen.
In de Zaal der Pausen staat de tafel waarop in 1929 de Lateraanse Verdragen tussen de Heilige Stoel en het Koninkrijk Italië werden ondertekend. Achter een glazen kast ligt een blad met de handtekeningen van de gemachtigde onderhandelaars opengeslagen. Rechtsboven staat de handtekening van de toenmalige minister-president Benito Mussolini. De akkoorden die met de kardinaal-staatssecretaris Pietro Gasparri werden gesloten, vormden het staatkundige fundament van Vaticaanstad en regelden de ‘Romeinse kwestie’, na de onttroning van paus Pius IX als monarch van de Pontificale Staat in 1870.
De aartsbasiliek werd in 313 op last van keizer Constantijn I gebouwd nabij het toenmalige Lateraans Paleis. Dat was generaties lang eigendom geweest van de adellijke familie Lateranus, die ook al generaties lang bestuursfuncties vervulden voor opeenvolgende Romeinse keizers. De laatste Lateranus die het paleis bewoonde, was Plautius Lateranus. Hij werd onder keizer Nero wegens hoogverraad veroordeeld omdat hij enkele christenen in het paleis had laten onderduiken. Plautius werd ter dood veroordeeld en zijn bezittingen werden geconfisqueerd door de Romeinse keizer. Voordat Constantijn de Grote het paleis schonk aan de Kerk, werd het bewoond door Fausta, Constantijns tweede echtgenote. Het paleis werd daarom Domus Faustae genoemd, en kreeg weer de naam Paleis van Lateranen nadat Constantijn het bouwwerk schonk aan paus Miltiades (310-314).
Het Lateraans Paleis werd ongeveer duizend jaar gebruikt als pauselijke residentie, tot de ballingschap in Avignon. In die tijd werd het beschouwd als de belangrijkste zetel van de macht in Europa. “Tijdens deze fase veranderde Rome van hoofdstad van het keizerrijk in hoofdstad van het christendom”, legde zuster Nazzaro uit. Na de terugkeer van paus Gregorius XI uit Avignon in 1377 op sterk aandringen van Sint-Catharina van Siena werd de nieuwe residentie gebouwd bij de Sint-Pietersbasiliek in het Vaticaan.
Het was paus Sixtus V, die de stadsplanning van Rome drastisch herzag, liet in 1586 het oude paleis afbreken. Van het complex bleven het Baptisterium (later ingrijpend vernieuwd), de Heilige Trap en de Kapel van het Sancta Sanctorum bestaan. De paus gaf aan zijn favoriete architect Domenico Fontana de opdracht een nieuw paleis te ontwerpen. Op 29 augustus 1589 maakte Sixtus bekend dat het werk was voltooid.
