Sint-Catharina was volgens de legende een intellectuele maagd die in de Egyptische metropool Alexandrië vijftig heidense filosofen overtroefde en tot het christelijk geloof bekeerde. Zij zou in het begin van de 4de eeuw de marteldood zijn gestorven. Haar feestdag is 25 november.

Wijsgeren
Van Catharina, oorspronkelijk Aekaterina, wordt verteld dat ze reeds op 15-jarige leeftijd alle werken van Plato kende. Toen keizer Maxentius (306-312) haar dwong haar geloof in Christus af te zweren, weigerde zij dat. In plaats daarvan beschaamde zij hem door de vijftig keizerlijke wijsgeren te overtuigen van de waarheid van het christelijk geloof.

Rad
Haar levenseinde wordt volgens de legende gekenmerkt door mirakels. Toen zij als straf voor haar geloofsijver tot de doodstraf werd veroordeeld, werd het folterwerktuig, een draaiend rad, door de bliksem getroffen waardoor het niet meer functioneerde. Na de mislukte radbraking werd getracht haar te onthoofden. Uit de wonden die daarbij ontstonden, vloeide geneeskrachtige melk. Het Jezuskind zou ook aan haar verschenen zijn en haar tot zijn bruid hebben uitverkoren.

Oudste vermelding
Op oude Koptische en Syrische kalenders komt de feestdag van Catharina niet voor. De oudste vermelding van Sint Catharina staat in het Menologium Basilianum, een Byzantijns martelarenboek samengesteld tussen 976 en 1025 in opdracht van keizer Basilius II.

Westen
In het Westen duikt haar legende pas op bij de Italiaanse benedictijn en dichter Alfanus, van 1058 tot 1085 aartsbisschop van Salerno. Haar feestdag staat voor het eerst op privékalenders uit het einde van de 12de eeuw. Zij wordt eind 13de eeuw vermeld in het Missaal van Trani. Ofschoon zijn pas laat in Europa bekend raakte, is haar naam er niet meer weg te denken. 

Niet meer op kalender
Volgens een aantal historici is het onwaarschijnlijk dat Catharina echt bestaan heeft. Dat is de reden dat zij in 1969 van het Romeinse martyrologium is geschrapt. Voordien werd haar feest gevierd op 25 november.

Sinaï
Het beroemde Griekse Sint-Catharinaklooster in de Sinaï-woestijn is aan haar gewijd. Daar liggen relieken die aan de heilige worden toegeschreven. Volgens een legende hadden engelen haar dode lichaam naar de Sinaï overgebracht.

Utrecht
In Nederland is de kathedraal van het aartsbisdom Utrecht en de centrale stadskerk van Eindhoven aan haar gewijd. De Nieuwe Kerk in Amsterdam was dat sinds 1409 ook.

Patrones
In de middeleeuwen was zij vanwege haar marteldood de patrones van tal van beroepen, zoals filosofen, hoogleraren, wagenmakers en wielmakers. Sint Catharina is een van de Veertien Noodhelpers.

Attributen
In de iconografie wordt zij meestal afgebeeld met de attributen gebroken wiel en palm. Vaak draagt zij een kroon, vanwege haar vermeende koninklijke afkomst, en een zwaard. Soms ligt een vorst onder haar voeten, voorstellende haar vervolger keizer Maxentius. In de Italiaanse schilderkunst wordt Catharina vaak voorgesteld als de maagd die met het Kerstkind een mystiek huwelijk sluit.