De Paaswake is een van de meest oorspronkelijke diensten van de christelijke traditie en bestaat uit vier onderdelen: de lichtritus, de dienst van het woord, de viering van het doopsel en de eucharistieviering.
Wachten op de Heer
De Paaswake, de derde plechtigheid van het Heilig Triduüm, is één van de oudste onderdelen van de christelijke paasviering. Al in de vroege christelijke Kerk brachten gelovigen de paasnacht wakend door ter ere van de Heer. Met hun wake gaven zij, en geven christenen ook nu nog, gehoor aan een Bijbelse oproep. In het Evangelie van Lucas spoort Jezus zijn volgelingen namelijk aan om, tijdens zijn afwezigheid, de lampen brandend te houden en te zijn als mensen die wachten op de terugkomst van hun Heer. Degenen die de Heer bij zijn komst wakend aan tafel vindt, zal hij aan zijn tafel uitnodigen. (Luc. 12, 35 ev.).
Onderdelen
De Paaswake bestaat uit vijf onderdelen: de lichtritus, het Exsultet, de dienst van het woord, de viering van het doopsel en de eucharistieviering. De liturgische kleur bij de wake is wit. Wit is de kleur van het licht en zuiverheid, die gebruikt wordt voor alle feesten en gedachtenissen van Christus die niet in het teken van zijn lijden staan.
- Lichtritus
Het meest indrukwekkende onderdeel van de Paaswake is voor velen het moment waarop het verduisterde kerkgebouw wordt gevuld met het Licht van Christus. Dit gebeurt met behulp van de paaskaars. Die kaars wordt aangestoken aan een paasvuur, dat zo mogelijk buiten de kerk is gelegen. De paaskaars wordt vervolgens de kerk binnengedragen door de priester of een diaken. Vervolgens steken alle aanwezigen een eigen kaars aan de Paaskaars aan - soms direct, soms via andere kaarsen – waardoor de ruimte langzaam maar zeker steeds sterker wordt verlicht. - Exsultet
Wanneer de Kerk geheel met kaarsen is verlicht, zet de diaken de paasjubelzang, het Exsultet, in. Triomfantelijk en dankbaar klinkt het dan door de kerk: 'Laat juichen heel het hemelkoor van eng'len, laat juichen om die grote Koning, juichen om de overwinning! Laat de trompetten klinken in het rond!' - Dienst van het Woord
In de lezingen die op het Exsultet volgen wordt het verband benadrukt tussen de bevrijding van het volk Israël uit Egypte en de bevrijding van zonden door Christus' dood en verrijzenis. Daarbij ontbreekt nooit de lezing van Exodus 14, waarin wordt beschreven hoe God het volk Israël door het water van de Rode Zee leidt, en de Egyptische achtervolgers laat verdrinken. - Water
De doorgang van het volk Israël door de Rode Zee wordt tijdens de Dienst van het Woord vastgeknoopt aan de viering van het doopsel die volgen gaat. "Want wat gij eens met machtige hand hebt gedaan om één volk te bevrijden uit de greep van de Farao, doet gij nu voor het heil van alle volkeren door het water van de wedergeboorte", zo klinkt het in het gebed na de lezing uit Exodus. De belangrijke rol van water tijdens het Paasfeest wordt in de liturgie onderstreept door de zegening van het water tijdens de viering van het Doopsel. - Doopsel
Door het sacrament van het doopsel begint een mens een nieuw leven 'in Christus', mogelijk gemaakt door diens overwinning op de dood. Door het doopsel - en door de doopcatechese die eraan vooraf gaat – worden nieuwe leden opgenomen in de Kerk en bekeert de Kerk als geheel zich opnieuw tot God. Dit laatste komt in de Paaswake onder meer tot uiting in het hernieuwen van de doopbeloften door alle gelovigen. De algehele hernieuwing van de doopbeloften vindt plaats na het eigenlijke dopen van degenen die katholiek worden. Na de hernieuwing van de beloften besprenkelt de priester met behulp van een wijwaterkwast alle aanwezigen met gezegend water. - Eucharistie
Na de viering van het doopsel wordt tijdens de Paaswake voor het eerst sinds de avondmis van Witte Donderdag de eucharistie weer gevierd. De pasgedoopten worden daarbij genodigd om met hun ouders, peetouders en catechisten te communiceren onder twee gedaanten: brood én wijn. Het is bovendien gangbaar dat het brood en de wijn door de pasgedoopten naar het altaar worden gebracht. De communietekst brengt de woorden van Paulus in herinnering: U moet zijn als ongezuurde broden, want ook ons Paaslam is geslacht: Christus. Wij moeten ons feest vieren, niet met de oude zuurdesem, de zuurdesem van slechtheid en boosheid, maar met het ongezuurde brood van reinheid en waarheid (1 Kor. 5, 7-8).