De jezuïet Petrus Canisius (1521-1597) was in zijn tijd de meest invloedrijke priester van Midden-Europa. Zijn catechismus uit 1555 is het meest herdrukte en vertaalde boek uit de Nederlandse geschiedenis.

Jezuïetenorde

Peter Kanis werd op 8 mei 1521 geboren te Nijmegen. Zijn vader was burgemeester van Nijmegen, de hoofdstad van Gelre, toen behorend tot het Heilige Roomse Rijk. Na studies in Keulen werd Petrus lid van de Sociëteit van Jezus (Jezuïetenorde). In 1546 werd hij tot priester gewijd. Hij blonk uit in filosofie en theologie en werd door de paus aangesteld als zijn raadgever tijdens het Concilie van Trente (1545-1600).

Contrareformatie

De heilige Ignatius van Loyola, stichter van de jezuïetenorde, benoemde hem na het concilie tot leider van de Contrareformatie in de Duitssprekende landen in Europa. In woord en geschrift verdedigde hij het katholieke geloof tegenover het protestantisme. Zijn belangrijkste werk is zijn 'Duitse Catechismus'.

Duitse catechismus

De Catechismus van Canisius verscheen begin mei 1555 te Wenen, in opdracht van Koning Ferdinand. Binnen de Katholieke Kerk werd het boek zo invloedrijk, dat 'Canisius' de soortnaam werd voor een katholieke catechismus. Van Canisius' beschrijving van de katholieke beginselen verschenen tussen 1555 en 2005 maar liefst 1.115 verschillende uitgaven in 26 talen. Voor veel katholieken vormde de catechismus tot de jaren zestig van de vorige eeuw de leidraad voor het geestelijk leven van alledag.

Doelgroepgericht

De nationale en internationale populariteit van Canisius' catechismus is te verklaren vanuit zijn methodiek. Hij richtte zich op volwassenen, middelbare scholieren en studenten, op kinderen en op ongeletterden. Tekstinhoud en -omvang paste hij aan iedere 'doelgroep' aan.

Rijkdom van traditie

Canisius presenteerde het geloof van zijn kerk in eerste instantie vanuit een vreugdevol en fier besef van de rijkdom van zijn christelijke traditie. Daarbij koos hij voor de eigen identiteit van de katholieke Kerk, zonder zich af te zetten tegen de protestanten: een uitzonderlijke keuze in het midden van de 16de eeuw.

Heilig verklaard

Petrus Canisius stierf op 21 december 1597 te Fribourg in Zwitserland. Een deel van zijn relieken werd naar zijn geboortestad Nijmegen overgebracht. In 1897 verleende paus Leo XIII hem de titel 'Tweede Apostel van Duitsland' (de eerste is Sint-Bonifatius). In 1925 verklaarde paus Pius XI hem heilig en verhief hem tevens wegens diens gezaghebbende geschriften tevens tot Kerkleraar.

Gedachtenis

In Nederland en de Duitstalige landen wordt Sint-Petrus Canisius herdacht op 27 april. Op de universele liturgische kalender van de Katholieke Kerk staat de (facultatieve) gedachtenis op 21 december, zijn sterfdag.