Het preconclaaf is de periode tussen het overlijden van de paus en de aanvang van het conclaaf. Behalve de uitvaart van de paus vinden in deze periode ook bijzondere en algemene vergaderingen van kardinalen plaats.

Overlijden wereldkundig maken

Nadat de dood van de paus officieel is vastgesteld door de camerlengo, maakt hij hiervan melding aan de vicaris-generaal van Rome. De kardinaal-vicaris meldt het nieuws dan officieel, allereerst aan de bevolking van Rome en via hen aan de hele wereld. De door de Italiaanse televisie uitgezonden beelden worden in razend tempo verspreid: het overlijden van de paus is nu letterlijk en figuurlijk wereldkundig gemaakt.

Officiële kanalen

Wat wereldwijd binnen enkele uren bekend is, wordt via diplomatieke kanalen op een meer officiële wijze bevestigd. De camerlengo informeert het College van Kardinalen en sommeert hen naar Rome af te reizen. Omdat het staatshoofd van een onafhankelijke staat is overleden, worden de ambassadeurs bij de Heilige Stoel in kennis gesteld. Via de Nederlandse ambassadeur wordt de Nederlandse regering op de hoogte gebracht. De apostolisch nuntius - de ambassadeur van de Heilige Stoel in Nederland - informeert de Nederlandse Bisschoppenconferentie.

Bijzondere vergadering

Ondertussen beginnen de eerste voorbereidingen voor de pauselijke uitvaart. De zogenoemde Bijzondere Congregatie van het Kardinalencollege komt voor de eerste maal bijeen. Deze vergadering bestaat steeds uit de camerlengo en drie kardinalen, uit elke orde van het college één. De samenstelling wisselt iedere drie dagen, met uitzondering van de camerlengo die de vergadering voorzit.

Bevoegdheden

De bijzondere vergadering beheert tijdens het Interregnum de financiën, verdedigt de rechten van de Heilige Stoel en neemt tijdens het conclaaf de routinebeslissingen. De eerste Bijzondere vergadering bestaat uit de camerlengo en de drie oudste leden van de drie ordes van het College van Kardinalen. Zij stellen de dag van de pauselijke uitvaart vast en bepalen vanaf welk moment de reeds in Rome gearriveerde kardinalen in algemene vergadering bijeen zullen komen.

Algemene Congregatie

De Algemene Congregaties van het Kardinalencollege vinden plaats in de Synode-zaal in Vaticaanstad. Dit gebeurt dagelijks, zelfs op de dagen van de rouwplechtigheden voor de paus. Dez vergaderingen staan onder voorzitterschap van de deken van het College van Kardinalen.

'Universi Dominici Gregis'

Tijdens de eerste algemene congregatie ontvangen alle aanwezige kardinalen een exemplaar van de constitutie Universi Dominici Gregis in gedrukte vorm. Dit document verscheen in 1996 en geeft de meest recente en momenteel geldende instructies voor een geldige gang van zaken bij de pauskeuze. Opzet en verloop van het conclaaf zijn er in detail in vastgelegd. Universi Dominici Gregis wordt in de algemene congregatie tevens hardop voorgelezen.

Geheimhouding

Tenslotte leggen alle aanwezigen een eed af op zowel de strikte uitvoering van Universi Dominici Gregis als op absolute geheimhouding over alle zaken die op welke wijze dan ook betrekking hebben op de keuze van een nieuwe paus. Steeds als er een kardinaal na de eerste algemene vergadering in Rome arriveert, legt hij de eed van geheimhouding af bij aanvang van de eerstvolgende vergadering. Overigens is de nieuw gekozen paus de enige die na zijn aantreden niet gehouden is aan geheimhouding en anderen eventueel van de eed kan ontslaan.

Belangrijke besluiten

Tijdens de eerste algemene vergadering wordt een aantal belangrijke besluiten genomen. Allereerst besluit men dag, uur en wijze van opbaren van het lichaam van de overleden paus in de Sint-Pieter. Vervolgens worden de voorzieningen getroffen voor de dodenritus tijdens de Novemdiales, de negendaagse rouwperiode. Ook geeft men opdracht het Domus Sanctae Marthae, de woonruimte voor de kardinalen tijdens het conclaaf, in gereedheid te brengen. De Sixtijnse Kapel, de plaats waar de stemrondes plaatsvinden, moet voor de bezoekers van de Vaticaanse Musea worden afgesloten.

Toespraken

De algemene congregatie kiest nu twee geestelijken die het College van Kardinalen op twee momenten zullen toespreken. De eerste maal tijdens de algemene congregatie van de volgende dag, de tweede maal direct voor de opening van het conclaaf. De toespraken hebben als titel De Eligendo Pontifice ('Over de keuze van de paus') en behoren de actuele toestand van de Kerk en de noden van deze tijd te behandelen.

Aanvang conclaaf

De algemene congregatie moet verder op enig moment de financiën in verband met het overlijden en de bijzetting van de Heilige Vader goedkeuren. Bovendien stelt ze zo snel mogelijk de dag en het uur waarop het conclaaf begint vast. Het conclaaf moet, volgens de nu geldende regels, minimaal 15 dagen en maximaal 20 dagen na de dood van de paus beginnen.