Tobit behoort in de katholieke canon van de Bijbel tot de deuterocanonieke boeken, geschriften die pas in latere instantie als goddelijk geïnspireerd werden beschouwd.

Deuterocanoniek

Het boek Tobit vindt in de Griekse Bijbel (Septuaginta) en in de Latijnse Bijbel (Vulgaat) zijn plaats achter de zogenaamde ?Historische Boeken?. In de katholieke canon behoort Tobit tot de deuterocanonieke boeken, dat wil zeggen dat ze pas in latere instantie tot de goddelijk geïnspireerde geschriften zijn gerekend. De protestantse kerken beschouwen Tobit als apocrief, dus niet behorend tot de Bijbel.

Griekse tekstoverlevering

Tobit is een vrij gecomponeerd verhaal, waarin gegevens van historische, chronologische en geografische aard willekeurig worden gehanteerd. Het is slechts uit de tweede hand bekend in nogal uiteenlopende Griekse tekstoverleveringen, waarvan de verhouding tot een verondersteld Hebreeuws of Aramees origineel duister is. De Tobit-tekst in de Willibrordvertaling baseert zich op de kortere Vaticanus-lezing.

Tobit en zijn zoon Tobias

Het boek Tobit biedt het verhaal van de gelijknamige huisvader, die met blindheid geslagen wordt en tenslotte genezing vindt. Dit relaas wordt vermengd met en gesteund door de belevenissen van de zoon Tobias: op reis met een engel vangt hij een vis, waarmee hij zijn toekomstige bruid Sara aan de boze geest ontrukt en die ook voor zijn vader uitkomst brengt.

Joodse ballingen

Deze familiegeschiedenis weerspiegelt het wel en wee van joodse ballingen, die zich tussen het hen omringende heidendom onderscheiden door wetsonderhouding, gebedsvroomheid, familiezin, armenhulp en dodenbezorging.

Rafaël

In Tobit tekent zich vooral de lijn af van Gods voorzienigheid, die het menselijk lijden opneemt in een samenloop van lotgevallen en het gaandeweg in dieper geluk laat veranderen. Zo creatief is dit goddelijk beleid, dat het geschikt wordt verbeeld door de engel Rafaël en geplaatst wordt in het kader van de verstrooiing, waar de steun van instellingen en zekerheden uit het oude vaderland is weggevallen.

Troostboek

Tobit doet denken aan de sfeer in de verhalen over de Aartsvaders en Aartsmoeders: over en weer eenzelfde aanschouwelijkheid en vooral de beweeglijkheid en het ongewisse van ontheemden, die zich het geloof moeten veroveren dat ?Gods werken getuigen van barmhartigheid en trouw?. Zo verschijnt Tobit als een troostboek voor het verspreide jodendom, zodat het in den vreemde de eigen aard van het volk zal cultiveren.

Met dank aan de Katholieke Bijbelstichting (KBS) te Den Bosch die de 'Inleiding op Tobit' (Willibrordvertaling van de Bijbel, uitgave 1995) welwillend ter beschikking heeft gesteld voor verwerking in dit lemma.