‘Toffelemone’ is Bargoens voor ‘rooms-katholiek’.

Scheldwoord

Het bijvoeglijk woord 'toffelemone' (of 'tofelemone', 'toffelemoons') is Bargoens voor 'rooms-katholiek'. Vooral in de Amsterdamse dialecten gold het als scheldwoord. Het werd ook gebruikt als zelfstandig naamwoord: katholieken werden door diverse niet-katholieke groepen in Amsterdam 'toffelemonen' genoemd.



Jiddisch

Volgens het lexicon Etymologisch woordenboek van Van Dale (1997) is 'toffelemone' afkomstig uit het Jiddisch. Het Jiddische woord voor 'rooms-katholiek' is tofel emmoene. Letterlijk betekent dat 'ijdel geloof'. Tofel emmoene is ontleend aan het Hebreeuws: taphel (= 'ongezouten', 'flauw', 'tweederangs') en 'emuna (geloof).

Zwakke knieën

Het Bargoens Woordenboek meldt dat 'toffelemoon' vroeger op de Overijsselse paardenmarkten werd gebruikt om aan te duiden dat een paard zwakke knieën had. De link met het katholicisme ligt voor de hand: in de rooms-katholieke eredienst werd veel geknield.

Neo-tofelemoons

Karel van het Reve noemde het voormalig katholiek dagblad de Volkskrant ooit een “neo-tofelemoonse” krant. Daarmee dreef hij de spot met progressieve katholieken of zich katholiek gedragende ex-katholieken die in de redactie van dit dagblad samenwerkten met linkse journalisten. 

Ex-neotofelemonen

Uitgever en publicist Martin Ros zei in een interview met het blad Wapenveld (1995): “Neo-tofelemonen zijn er nog steeds volop. De hele Hegelarij uit Nijmegen en Tilburg bestaat uit neo-tofelemonen: mensen die het marxisme omhelzen maar eigenlijk rooms zijn gebleven, nog steeds dezelfde absolutisten zijn. Vooral in de jaren zeventig en tachtig had je ze bij bosjes. Maar ik ben een van de zéér uitzonderlijke ex-neo-tofelemonen, die dat allemaal achter zich hebben gelaten: een zeer juiste typering, inderdaad.”