Valentijnsdag, genoemd naar de heilige Valentinus, is geen christelijk feest. Het is een uit de Angelsaksische landen overgewaaid feest voor verliefden, dat in Nederland en andere landen voornamelijk door de commercie onder de aandacht wordt gebracht. Toch speelt de katholieke kerk steeds meer in op deze dag van de amoureuze liefde.

Engeland

Valentijnsdag wordt gevierd op 14 februari. Op die dag sturen verliefden elkaar liefdesboodschappen- en/of geschenken. Er zijn aanwijzingen dat dit gebruik al bestond in het Engeland van de vijftiende eeuw. Verliefden noemen zichzelf vaak de valentine van de persoon op wie men − al dan niet heimelijk − verliefd is. Ook de geschenken worden valentine genoemd.

Steeds populairder in Nederland

In de negentiende eeuw bereikte Valentijnsdag in Amerika en Groot-Brittannië de populariteit die de dag daar nog steeds heeft. Onder invloed van de romantiek van Hollywood en tv-soaps is Valentijnsdag ook in Nederland ingeburgerd geraakt, vooral onder jongeren. Kerkleiders laten zich regelmatig kritisch uit over de vercommercialisering van Valentijnsdag.

Relieken Sint-Valentijn

Valentijnsdag mag dan in West-Europa en Amerika niets met de christelijke religie van doen hebben, in Italië ligt het iets anders. In de Sint-Valentinusbasiliek in de Umbrische stad Terni beloven honderden verliefde koppels elkaar op 14 februari liefde en trouw. Daar liggen de relieken van de heilige naar wie Valentijnsdag vernoemd zou zijn. De bijeenkomst in de basiliek is sinds eeuwen een jaarlijks terugkerend ritueel.

Meerdere Valentinussen

Valentinus, waarschijnlijk de bisschop van Terni, overleed in Rome als martelaar rond het jaar 268. Lange tijd was er verwarring over welke Valentinus erop 14 februari werd gevierd. Er waren namelijk meerdere martelaren met die naam.

Legende

Het blijft onduidelijk wat Valentinus met verliefdheid en liefde te maken heeft. De oorsprong van dit verband zou wellicht liggen in een legende over Valentinus' ongehoorzaamheid jegens keizer Claudius II. Deze verbood Romeinse legionairs te trouwen, omdat ze daar week van zouden worden. Valentinus lapte dit aan zijn laars en zegende een huwelijk in van een soldaat met een christelijke vrouw. Sindsdien zou de bisschop vele huwelijken van militairen hebben ingezegend.

Juno

De oorsprong van Valentijnsdag is niet precies bekend. Vaak wordt verwezen naar het festival ter ere van de godin Juno, de gemalin en zuster van de Romeinse oppergod Jupiter. In het oude Rome was 14 februari de dag van Juno. Zij was de patrones van vrouwen en het huwelijk. Daags na de Juno-dag begon het festival ter ere van de herdersgoden Lupercus en Faunus. Beide festivals stonden in het teken van seksualiteit en vruchtbaarheid.

Lovebirds

In de middeleeuwen werd gedacht dat vogels half februari paarden. Er bestaat een versregel van de Engelse dichter Geoffrey Chaucer (1343-1400), die daar - schrijvend over een geschenk - naar lijkt te verwijzen:

For this was sent on Seynt Valentyne's day/Whan every foul cometh ther to choose his mate (‘Want dit werd verstuurd op Sint-Valentinusdag, als iedere vogel zijn partner kiest’)

Dit vers zou de oorsprong van het sturen van valentines zijn.

Valentinusputje

In Nederland wordt Sint-Valentinus vereerd in het Noord-Brabantse dorp Westerhoven. Daar staat een kapelletje bij het zogeheten Valentinusputje. Al eeuwen wordt aan het water in deze put een heilzame kracht toegeschreven.

14/2 op liturgische kalender

De liturgische gedachtenis van Sint-Valentinus in de RK-Kerk werd in 1969 van de universele kalender geschrapt. Op 14 februari viert de Kerk tegenwoordig het feest van Sint-Cyrillus en Sint-Methodius. Zij missioneerden in de negende eeuw onder de Slavische volkeren. In 1980 kregen zij van paus Johannes Paulus II de titel Patronen van Europa.

Paus Franciscus

Op 14 februari 2014 kwamen duizenden verloofden op uitnodiging van de Pauselijke Raad voor het Gezin op het Sint-Pietersplein in Vaticaanstad bij elkaar om zich ter gelegenheid van Valentijnsdag te verheugen op hun aanstaande huwelijk. Aan het einde van het feest voegde paus Franciscus zich bij hen. Initiatiefnemer van de viering was de president van de raad, aartsbisschop Vincenzo Paglia. Eerder was die bisschop van het Umbrische diocees Terni-Narni-Amelia, een zetel die ooit bezet zou zijn geweest door Sint-Valentinus.