Moskou, 28 april 2022 - Patriarch Kirill, primaat van de Russisch-Orthodoxe Kerk, is na Pasen voorgegaan in de Assumptiekerk binnen de muren van het Kremlin. In zijn preek riep hij de bevolking op zich te verzamelen rond de “stad Moskou, centrum van heel Rusland” om zich te verdedigen tegen de “centra van macht in het buitenland”.
Het Russische volk moet zijn innerlijke eenheid herontdekken, zei de patriarch, “want alleen in eenheid ligt onze kracht, en als wij in onze harten het geloof van onze vaderen bewaren, dan zal Rusland onoverwinnelijk zijn”.
Volgens Kirill, een aanhanger van presiden Poetin, is “overwinning niet altijd die van de wapens, maar ook de overwinning van de geest, en velen zouden vandaag de dag willen dat deze geest zou verdwijnen”. Hij somde de tactieken van de vijand op, die “verwarring zaait, nieuwe afgoden schept, de aandacht vestigt op nieuwe pseudo-waarden, om de dimensies van het bewustzijn van de mens omver te werpen, van de verticale die zich met God verenigt tot de horizontale, waarop alle eisen van het menselijk vlees worden ingeplant”.
Er doen geruchten de ronde over een mogelijke bijeenkomst van de Raad van Apostolische Patriarchen van de Oude Oosterse Kerken, de vier leden van de oude Pentarchie, waarvan Rome is uitgesloten: Constantinopel, Alexandrië, Jeruzalem en Antiochië. De bijeenkomst was al maanden gepland, om Kirills keuze voor de vestiging van een Russisch exarchaat in Afrika, op het canonieke grondgebied van Alexandrië, te evalueren. Nu rijst de vraag die door meer dan 400 priesters van de Orthodoxe Kerk in Oekraïne is gesteld, hoe te oordelen over Kirills steun aan de oorlog in Oekraïne.
De vraag werd formeel gesteld door vader Andrej Pinčuk van de eparchie van Dnepropetrovsk, die behoort tot de Oekraïens-Orthodoxe Kerk van het Moskouse Patriarchaat, met het verzoek om “Kirill de patriarchale zetel te ontnemen”. De petitie werd vervolgens ondertekend door 430 priesters van dezelfde kerk. De ondertekenaars deden ook een beroep op hun metropoliet Onufryj van Kiev om zelf de autocefalie uit te roepen, maar hij heeft nog niet gereageerd. Het is bekend dat verscheidene Russische priesters en bisschoppen Kirill adviseren om vanuit Moskou de autocefalie af te kondigen van het Oekraïense deel, dat op administratief niveau reeds onafhankelijk is.
De ontmoeting van de patriarchen laat nog steeds op zich wachten, ook omdat twee van de vier, Theophilos III van Jeruzalem en Ioannis X van Antiochië niet bereid zijn de betrekkingen met hem te verbreken, en het is geen toeval dat Kirills rechterhand, metropoliet Hilarion, de twee Grieks-orthodoxe patriarchen in het Midden-Oosten tussen eind februari en begin maart heeft bezocht.
Het concilie van vier patriarchen was zinvol in de periode van het Ottomaanse Rijk, maar het heeft nooit op het niveau van de universele orthodoxie gefunctioneerd. Het grote concilie van Moskou in 1666 zette patriarch Nikon af in aanwezigheid van de patriarchen van Antiochië en Jeruzalem, maar daar was het tsaar Aleksej die de beslissingen nam.
Patriarch Kirill zou alleen kunnen worden berecht door de synode van het patriarchaat van Moskou zelf, die al maanden niet meer bijeen kan komen. Bovendien werd onlangs haar vergadering uitgesteld tot eind 2022 vanwege de “internationale situatie”. Het probleem zou de deelname zijn van metropoliet Onufryj en de Oekraïense bisschoppen, die het recht hebben deel te nemen aan de synode van Moskou, maar op dit moment in direct conflict zijn met de patriarch.