Rome, 19 juni 2023 - Paus Franciscus heeft vandaag zijn apostolische brief Sublimitas et miseria hominis gepubliceerd bij gelegenheid van de 400ste geboortedag van de Franse wis- en natuurkundige, filosoof en theoloog Blaise Pascal.
“Menselijke grootsheid en ellende vormen de paradox die centraal staat in de reflectie en de boodschap van Blaise Pascal, die vier eeuwen geleden, op 19 juni 1623, werd geboren in Clermont, midden in Frankrijk”, luidt het begin van Franciscus, brief.
“Van kinds af aan en zijn hele leven lang zocht Pascal naar de waarheid. Met de rede spoorde hij haar tekenen op, vooral op het gebied van wiskunde, geometrie, natuurkunde en filosofie. Hij deed al vroeg buitengewone ontdekkingen, zozeer zelfs dat hij aanzienlijke roem verwierf. Maar daar bleef het niet bij. In een eeuw van grote vooruitgang op zoveel gebieden van de wetenschap, die gepaard ging met een groeiende geest van filosofisch en religieus scepticisme, toonde Blaise Pascal zich een onvermoeibare zoeker naar de waarheid, die als zodanig altijd ‘rusteloos’ bleef, aangetrokken door nieuwe en verdere horizonten”, schrijft de huidige paus.
vatican.va: Sublimitas et miseria hominis
Pascal, naar wie de natuurkundige eenheid voor druk (Pa) is genoemd, stierf op 39-jarige leeftijd op 19 augustus 1662, in Parijs. Hij ligt begraven in de kerk van Saint-Étienne-du-Mont. Dit Franse genie zou paus Franciscus graag tot de eer der altaren willen verheffen. Zoals hij in juli 2017 tegen Eugenio Scalfari, de oprichter van de Italiaanse krant La Repubblica, zei: “Ook ik denk dat hij het verdient om zalig verklaard te worden [...] Ik ben van plan om de noodzakelijke procedure en het advies van de Vaticaanse organen die verantwoordelijk zijn voor deze zaken te vragen, en mijn positieve persoonlijke overtuiging uit te drukken.”
Het leven van Blaise Pascal is een fascinerend kennisavontuur. Het bestaan van atmosferische druk aantonen, de waarschijnlijkheidsrekening uitvinden, de rekenmachine creëren, al zijn ontdekkingen zetten de wetenschap van de 17de eeuw op zijn kop. Al even boeiend zijn de Pensées (‘Gedachten’), die ongetwijfeld zijn meest universele literaire, filosofische en spirituele nalatenschap vormen.
Maar Pascal was ook een avonturier van het innerlijke leven, voor wie het risico van hoop en de vruchtbare deugd van nederigheid op ieder mens rusten. In hem komen de geleerde, de filosoof en de christen samen om licht te werpen op onze menselijke conditie.
Pascal liet een briljant wetenschappelijk en literair oeuvre na. In dit unieke werk, een ware apologie voor het christendom, brengt Pascal wetenschap, mens, poëzie, christendom en theologie samen. Het is een vreemd amalgaam dat de grote complexiteit van Pascals intelligentie samenvat. Hij was zowel wiskundige – hij blonk vooral uit in geometrie en statistiek – en natuurkundige als ethicus en theoloog. Hij werd een fervent verdediger van het katholieke geloof, ook al was hij doordrenkt van het jansenisme. Hij beleefde twee opeenvolgende bekeringen, de ene meer intellectueel, de andere fundamenteel godsdienstig, waardoor Blaise Pascal de perfecte illustratie werd van de wetenschapper als een man van geloof.
Pascal wordt soms in verband gebracht met het fideïsme, de door de Katholieke Kerk verworpen opvatting dat geloof losstaat van de rede en er superieur aan is. Volgens paus Franciscus hecht Pascal echter zeer aan de redelijkheid van het geloof in God, niet alleen omdat zoals Pascal in de Pensées schrijft “de geest niet gedwongen kan worden te geloven wat hij weet dat onwaar is”, maar ook omdat “als de principes van de rede worden aangevallen, onze religie absurd en belachelijk zou zijn”.