De verwondering met Margot Brouwer: ‘Zonder doodsangst is er meer ruimte voor compassie.’

Jarenlang worstelde sterrenkundige Margot Brouwer met een verlammende angst voor de dood. Na een lange zoektocht vond Margot antwoorden in de filosofie van Spinoza en de oosterse wijsheid. ‘Er is alleen het nu, er zal nooit een nu zijn waarin ik dood ben.’ 

Als driejarige had Margot Brouwer (1989) al een paniekaanval over leven en dood. Krijsend en huilend zat Margot op de rand van het bed. Wat is er na de dood? Ben ik dan voor eeuwig in het grote niets? Wat gebeurt er als de zon uiteindelijk dooft? Betekent dat dat het hele menselijke bestaan voor niets is geweest? En hoe zit het met God, bestaat Hij eigenlijk wel? 

De existentiële doodsangst bereikte zijn hoogtepunt toen Margot sterrenkunde ging studeren. De wetenschap toonde immers aan dat er alleen materie is, dat er geen zin van het leven is. Na de dood is er simpelweg niks. Het bestaan van de God uit diens christelijke jeugd werd ook steeds onaannemelijker, vertelt Margot aan Annemiek Schrijver. ‘Ik kon alleen nog maar kijken met de ogen van de dood. Ik zag iedereen rondlopen als wandelende zakken vlees.’ 

Het werd van kwaad tot erger, Margot bezocht allerlei psychologen en psychiaters. Tot Margot op een dag een boekje opensloeg van de zeventiende-eeuwse filosoof Spinoza. ‘Spinoza zegt: God is het universum, het heelal zelf. We staan er niet los van, we zijn er een integraal onderdeel van.’ Dat bleek de sleutel naar de bevrijding van diens angst. Margot schreef erover in het boek Sterrenstof zijn wij.

Een spirituele lerares gaf uiteindelijk het laatste zetje om de doodsangst van Margot te verdrijven. ‘Ze pelde me helemaal af. Ze leerde me dat het enige waarvan ik met honderd procent zekerheid kan zeggen dat het waar is, dit moment is. Dat ik hier nu ben. Op dat moment stond de tijd stil, en was ik inderdaad alleen nog maar hier en nu. En dat ben ik nog steeds. Er is alleen het nu, en er zal nooit een nu zijn waarin ik dood ben.’ 

Bevrijd van de doodsangst ziet Margot het nu als taak om wat die geleerd heeft door te geven. Het boek draagt hopelijk bij aan een betere wereld: ‘Als je zonder doodsangst leeft, heb je ook meer ruimte voor compassie voor andere mensen en dieren.’ 

De God uit Margots jeugd is in een nieuw licht komen te staan. Religie en wetenschap gaan prima samen, vindt Margot nu: God is immers het eeuwige universum zelf. Het is zelfs de naam van God, vertelt het bijbelboek Exodus: Jahweh, oftewel: ‘Ik ben dat ik ben’. 

De verwondering met Margot Brouwer, zondag 12 oktober om 8:25 bij KRO-NCRV op NPO2

In het KRO-NCRV-programma De verwondering ontvangt Annemiek Schrijver gasten uit verschillende religieuze tradities met uiteenlopende maatschappelijke achtergronden. Zij neemt haar gasten mee de stilte van de zondag in om met hen, weg van de waan van de dag, toevlucht te zoeken bij inspirerende woorden en met hen te praten over hun inspiratie en alledaagse spiritualiteit.