‘Christen-zijn is kritisch-zijn, op de kerk en op de samenleving,’ stelt de Vlaamse priester Rik Devillé. Hij was een luisterend oor was voor honderden misbruikslachtoffers in de kerk, en laat zich al decennia kritisch uit over Rome - het Vaticaan is ‘een tumor’ waarvan de kerk genezen moet worden. Ondanks die kritiek en alle ellendige verhalen over machtsmisbruik, is deze ‘koppige Pajottenlander’ nog altijd priester. En ook een hoopvol mens.

‘Er zit een kleine tumor in het hoofd van de kerk, en dat is Rome. Neem Rome eruit, en je krijgt een heel levendige, dynamische kerkgemeenschap.’ Dat verkondigde priester Rik Devillé in 1992 met het boek De laatste dictatuur, en dat doet hij nu nog steeds. Aan tafel bij De Verwondering vertelt Devillé waarom steeds meer mensen bij hem aanklopten met verhalen over seksueel misbruik in de kerk.

‘Het ideaalstreven is een wereld waarin mensen broederlijk met elkaar omgaan, maar niet naïef. De kerk is geworden tot een instituut dat macht uitoefent en gebruik maakt van gelovigen om macht te verzamelen.’ Deze kritische houding tegenover het Vaticaan gaf veel slachtoffers het vertrouwen dat ze bij Devillé terechtkonden met hun ervaringen en getuigenissen.

Hij voelde zich geroepen om te luisteren naar de slachtoffers die bij hem aanklopten. ‘Spreek Heer, uw dienaar luistert.’ Met die houding opende hij zijn hart voor ongeveer 1800 meldingen van misbruik in de kerk. ‘Het codewoord voor slachtoffers is: spreek vrij. En voor betrokken omstanders: luister, je hoeft geen woord te zeggen. Luister vanuit het hart.’

Met de docu-serie ‘Godvergeten’ over misbruik in de Katholieke Kerk in België – te zien op NPO Start –kreeg het werk van Rik Devillé afgelopen jaar meer aandacht. ‘In de kranten werd ik weggezet als ‘nestbevuiler’, maar ik begin dat nu als eretitel te beschouwen. Als ik niet op die weg was blijven doorgaan, was het probleem verdwenen in de geschiedenis, zoals dat in vorige eeuwen alsmaar is gebeurd.’

Ondanks zijn kritiek op de macht van Rome, besloot Devillé priester te blijven. ‘Ik ben nu eenmaal een koppige Pajottenlander, een koppige Vlaming. Maar ik sta achter wat ik doe, want dit is ook priesterwerk.’ Juist het luisteren – het opkomen voor mensen in nood - is wat christenen en zeker priesters moeten doen, vindt Devillé. ‘Stel dat er iemand in de gracht ligt, en je loopt daar als priester voorbij. Dan zeg je niet: “Ik zie dat u nog leeft en ademt, het zal wel gaan zeker!” Nee! Je kunt niet voorbijgaan aan een persoon die in nood is.’ 

Misbruik is iets wat in generaties doorwerkt. Vijf generaties lang zelfs, duurt het voor volgens Devillé. Maar uiteindelijk is genezing mogelijk. Als we slachtoffers vrijuit laten spreken, en zelf luisteren. ‘De mens is iemand die kan luisteren. Dan is hij op zijn best mens.’ En dat perspectief biedt uiteindelijk ook hoop. Want ondanks de ellende van de misbruikverhalen, is Devillé geen gebroken man. ‘Dat is zo boeiend aan het leven, dat je morgen weer kunt wakker worden en de nieuwe mens weer kunt zien.’

De Verwondering met Rik Devillé is op zondagmorgen 29 september om 08.25 uur te zien bij KRO-NCRV op NPO2.

In het KRO-NCRV-programma De Verwondering ontvangt Annemiek Schrijver gasten uit verschillende religieuze tradities met uiteenlopende maatschappelijke achtergronden. Zij neemt haar gasten mee de stilte van de zondag in om met hen, weg van de waan van de dag, toevlucht te zoeken bij inspirerende woorden en met hen te praten over hun inspiratie en alledaagse spiritualiteit.