Govert Jan Bach: ‘Aanvaard de leegte, dan kun je er zijn voor de ander’

Govert Jan Bach – ja, hij is ‘familie van’ – werkte als pastoraal psycholoog in gevangenissen en psychiatrische inrichtingen. Om de ander te kunnen helpen moeten we ‘leeg’ worden, leerde hij. ‘Zo word je een doorgeefluik van God’, vertelt hij in een nieuwe aflevering van De verwondering. 

De rest van de familie is de auto al uitgestapt, maar de kleine Govert wil niet. Het is Palmzondag. Uit de autoradio klinkt het eerste deel van de Matthäus Passion van Johann Sebastian Bach, live uit het Concertgebouw. Govert weet niet wat hij hoort. ‘Ik zie die box nog voor me’, vertelt hij Annemiek Schrijver zo’n zeventig jaar later. ‘Ik werd helemaal de radio ingezogen, meegesleurd door de muziek, weg was ik. Ik kan die ervaring nog voelen. We zouden gaan wandelen, maar ik kwam de auto niet uit.’

Govert zou zijn leven lang geboeid blijven door de muziek van Johann Sebastian Bach, van wie hij een ver familielid is. Dit ondanks zijn vader, die een hekel had aan alles wat met religie te maken had. Aan tafel spraken zijn ouders over mooie auto’s, feestjes en vakanties. Govert snakte naar meer diepzinnigheid, hij wilde praten over de grote vragen van het leven. Zonder medeweten van zijn vader ging hij als jongetje naar de zondagsschool. 

De hang naar het hogere heeft Govert nooit verlaten. Geïnspireerd door zijn grote heldin Simone Weil – een Frans-joodse mystica en filosofe – besloot hij om zijn leven te wijden aan het helpen van de ‘gebeukten en gebukten’. Dat deed hij door geestelijke hulp te bieden aan gevangenen en psychiatrisch patiënten. 

Daarbij leerde hij om niet te veel te zeggen en het eigen ego even opzij te zetten. Niet proberen om de stiltes en ongemakkelijkheden te vullen, maar puur aanwezig zijn. ‘Ik kan helpen omdat ik die afwezigheid aankan. Omdat ik de leegte aanvaard, kan ik er zijn voor de ander. Dat is wat Simone Weil ook zegt: als je leeg luistert, word je een doorgeefluik van God. Door jouw schoonheid en puurheid, kun je de ander een plek geven.’

Nu hij bijna tachtig is, oefent Govert Bach in dankbaarheid. Hij kampt met een aantal gebreken, het lichaam takelt af, maar er is veel om met vreugde op terug te kijken. ‘Ik heb tachtig jaar in vrede en welvaart geleefd, zonder oorlog, zonder dictatuur, zonder honger. Als iedereen wat meer dankbaar zou zijn, zou de wereld er mooier uitzien. Dat is een waarde die we weer zouden moeten ontwikkelen.’

De verwondering met Govert Bach te zien op zondag 30 november om 8:30  bij KRO-NCRVop NPO 2.