Rik Peels: ‘Het gaat niet zo goed met ons, maar er is reden tot hoop!’

Denk jij wel eens dat we collectief naar de ratsmodee gaan? Aan het einde van het jaar blikt godsdienstfilosoof Rik Peels terug én vooruit in De verwondering. Samen met Annemiek Schrijver bespreek hij de vraag: hoe gaat het met ons? En waar ziet hij hoop voor 2026?

Rik Peels is godsdienstfilosoof aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Momenteel houdt zich bezig met radicalisering en extremisme. In zijn laatste boek, Wat is nou waar? (geschreven met Jeroen de Ridder), geeft hij zeven regels om helder te denken in verwarrende tijden.

‘Negeer het nieuws’, is één van de regels. Dat moeten we volgens Rik niet letterlijk nemen, want we moeten ook geïnformeerd zijn, ‘maar laat je niet meesleuren in de waan van de dag, in die constante stroom van sensatie.’ Een andere regel luidt: ‘Verander eens van mening’. Rik veranderde zelf zijn mening over het conflict tussen Israël en Palestina: ‘In het begin vond ik dat er wel heel snel genocide geroepen werd, maar nu denk ik dat Israël allerlei genocidale handelingen heeft verricht. Ik moest mijn mening aanpassen.’

Tegelijk roept Rik ons op om mensen niet te reduceren tot hun mening. Dat geldt ook voor radicalisering. ‘Geradicaliseerd gedrag staat vaak ver van ons vandaan, maar veel geradicaliseerde mensen lijken behoorlijk veel op jou en mij. Alleen nemen ze ergens een andere afslag.’ Daar moeten we geen sympathie, maar wel empathie voor hebben. ‘Het blijft een mens.’

‘Het gaat niet zo goed met ons’, concludeert Rik reflecterend op het afgelopen jaar. ‘Denk aan voortschrijdende klimaatverandering, de wereldwijde opkomst van extreemrechtse politiek en jongeren die lijden onder sociale media.’ Toch is er ook veel reden tot hoop. 

‘Hoop is geen toekomstkennis en ook geen blind optimisme, maar een houding waarin een klein beetje licht binnenvalt.’ Rik ziet hoop in allerlei kleine tegenbewegingen die laten zien dat het anders kan. ‘Ik vond het bijvoorbeeld geweldig dat D66 wapperde met de Nederlandse vlag, omdat Nederland van ons allemaal is en niet alleen van radicaal- of extreemrechts.’

Naast zijn publieke rol als denker en duider, heeft Rik ook een stille kant. ‘We leven in een tijd waarin allerlei partijen strijden om onze aandacht. Vaak vullen we de stilte met onnodige afleiding. En daardoor ontberen we de aandacht die ons vertelt dat we wezens zijn met een ziel. 

Wandelen, muziek luisteren en schilderen; dat is hoe Rik zijn stille kant verdedigt. En vanuit die stilte komt hij ook ‘sporen van God’ tegen. ‘Als je nooit stilstaat, loop je waarschijnlijk voorbij aan het wonder van het bestaan.’ 

Rik stuurt ons daarom het nieuwe jaar in met een boodschap uit een gedicht dat hij onlangs ontdekte: min de stilte in uw wezen.

De verwondering met Rik Peels te zien op zondag 28 december om 08.25 uur bij KRO-NCRV op NPO 2.