Met zijn film I am the River, the River is me roept filmregisseur Petr Lom de kijker op met andere ogen naar de natuur te kijken. En prikkelt hij de kijker om klimaatverandering te bestrijden. Geïnspireerd door de Whanganui rivier in Nieuw-Zeeland, de eerste rivier met mensenrechten, confronteert Petr ons met de manier waarop we omgaan met de planeet. Wat dreef hem om deze film te maken? De Boeddhistische Blik vroeg het hem.
Wat vindt u het meest bevredigende aspect van regisseren?
'Het creatieve proces: dat we samen een idee bedenken en dat je na enkele jaren een film ziet. Uit niets ontstaat iets… We zijn als filmmakers gedreven om creatieve en urgente verhalen te maken die onze toewijding aan gevoel voor rechtvaardigheid weerspiegelen. We werken vanuit een diep besef van nederigheid en generositeit. Ten dienste van films die ertoe doen. We zien filmmaken als een vorm van liefde en vriendschap, van geven en delen. Ons doel is filmmaken zonder ego, wat op zichzelf een politieke daad is: samenwerking zonder competitie, vanuit het geloof dat cinema een transformerende kracht heeft om ons te inspireren ons betere zelf te belichamen.'
Hoe begint u een nieuw filmproject? Wat is de eerste stap?
'De ideeën komen naar ons toe. Het is eerder een intuïtief proces. Bijvoorbeeld met het verhaal van I am the River, the River is me. Corinne las een artikel over de Whanganui-rivier die als eerste rivier juridisch dezelfde rechten als de mens kreeg toegekend. Dat idee sprak haar meteen aan. Ze was zo enthousiast over deze nieuwe manier van denken over onze relatie met de natuur dat ze direct dacht: we moeten daarheen.'
Hoe ontstond de keuze voor het script van deze documentaire?
'Het idee kwam van Ned Tapa, de Maori-gemeenschapsleider die in de film een grote rol speelt. Tijdens ons eerste bezoek aan Whanganui, waar we een korte NPO2Doc maakten, zei hij: “Er was hier onlangs een Australische kunstenaar die First Nations Australiërs wil uitnodigen om de rivier af te reizen. Waarom komen jullie niet mee om een langere film te maken?" Zo ontstond het idee voor de langere film.'
In hoeverre komen spiritualiteit en betekenis tot uiting in deze film?
'We helpen de kijker de Maori-wereldvisie te begrijpen: vooral hoe we onszelf kunnen zien als intergenerationele voogden van de natuur. Dat we alles als verbonden kunnen zien in plaats van de natuur alleen als een grondstof te beschouwen of als iets wat we kunnen bezitten, uitbuiten en verhandelen, iets dat buiten onszelf staat. De Maori-overtuigingen zijn diep verweven met hun spirituele overtuiging dat de rivier hun voorouder is, een levend en heilig wezen. Ned Tapa benadrukt echter ook het praktische aspect: dat we allemaal voor vijfenzestig procent uit water bestaan. Water is ons, water is leven. Zonder water is er geen leven.'
Hoe werkte u samen met uw team?
'In de film zijn alle reizigers in beeld te zien, dus ook wij en de filmcrew. We vonden het belangrijk om het gevoel van inclusiviteit en saamhorigheid over te brengen. Ook zichtbaar in de film, omdat we letterlijk en figuurlijk allemaal in hetzelfde schuitje zitten in de wereld. Daarom krijgt iedereen een stem in de film.'
Wat waren de grootste uitdagingen tijdens de productie?
'Filmen op het water in twee kano’s is technisch uitdagend: de boten zijn klein en krap, en water is nooit een vriend van camera’s. Maar alles ging goed gelukkig. Het was vooral een kwestie van veel voorbereiden, planning, en waterdichte camerakoffers.'
Was er een moment tijdens de productie waarin u een moeilijke beslissing moest nemen?
'Niet echt. Alles verloopt intuïtief tijdens het maken van een film. En in dit geval was het heel intens. We sliepen tijdens de vijfdaagse kanoreis ongeveer vier uur per nacht, omdat we constant aan het filmen waren.'
Waar werkt u momenteel aan?
'We staan op het punt om The Coriolis Effect uit te brengen; een film die zich afspeelt op Kaapverdië, dat bekend staat als de plek waar orkanen worden geboren. Het is een poëtische film over onze relatie met de natuur, waarin de wereld die uit balans raakt en uit de bocht vliegt een metafoor is voor de filmische taal.'
In hoeverre speelt het boeddhisme nog een rol in uw films?
'De Boeddhistische Omroep was geïnteresseerd in onze rivierfilm, omdat de Maori geloven in de onderlinge verbondenheid van alles. Dat alles dat leeft een levenskracht heeft en dat we allemaal met elkaar verweven zijn. Iedereen is de rivier. Dit komt dicht in de buurt van de boeddhistische levensbeschouwing van de eenheid van alles. De film heeft ons veranderd en geïnspireerd, we willen ons de komende jaren verder toewijden aan rechten van de natuur.'
De Boeddhistische Blik: I am the River, the River is me, is vanaf zondag 26 januari 2025 te streamen op NPO Start, op donderdag 30 januari om 22.20 uur te zien bij NPO Doc op NPO 2 en op zondag 23 maart om 15.25 uur te zien bij KRO-NCRV op NPO 2.