De Whanganui-rivier in Nieuw-Zeeland is een bijzondere rivier. Niet alleen omdat ie zo mooi is, maar ook omdat het de eerste rivier ter wereld is die dezelfde rechten als de mens kreeg. Dankzij de jarenlange strijd van de Maori, de oorspronkelijke bewoners va Nieuw-Zeeland, is de rivier inmiddels een rechtspersoon en daarmee beter te beschermen.
De documentaire I am the River, the River is me gaat over die rivier en over de mensen die voor haar streden en strijden. De documentaire, gemaakt door Petr Lom en Corinne van Egeraat, neemt de kijker mee op een indrukwekkende kanotocht van vijf dagen over deze bijzondere Whanganui rivier in Aotearoa. De Whanganui rivier heeft inmiddels een wereldwijde beweging op gang gebracht en er worden steeds meer wateren benoemd tot rechtspersoon.
Ik ben de rivier, de rivier ben ik
Whanganui kreeg in 2017 als eerste rivier ter wereld dezelfde rechten als de mens, een radicale nieuwe manier om zorg te dragen voor het milieu. Dit was het resultaat van een ruim honderdvijftig jaar lange juridische strijd van de Maori, die de rivier zien als een van hun voorouders, als een spiritueel wezen waar ze altijd verbonden mee zijn. Daarom spreken de Maori over: ko au te awa, ko te awa ko au, oftewel ‘ik ben de rivier, de rivier ben ik’. Er is geen scheiding tussen de mensen en de rivier in hun overtuiging. Ze zijn allebei een levend wezen en zoals we onszelf respecteren en beschermen, moeten we ook de rivier respecteren en beschermen.
Cultuur en tradities
Ned Tapa, de Maori-voogd van de rivier, neemt samen met zijn trouwe hond Jimmy de filmmakers, internationale watervertegenwoordigers en activisten mee op de kanotocht op de indrukwekkende rivier. Terwijl de rivier en de reizigers organisch samenstromen, is er ruimte voor lichtheid en humor, maar ook voor de echo’s van een koloniaal verleden. I am the River, the River is me combineert die kano-reis met een reflectie op de Maori-tradities en toont hoe de Maori-cultuur nauw verbonden is met de rivier.
Geen eigendom, maar voogdij
Voor de Maori is de wettelijke status van de rivier een bevestiging van hun levensvisie dat mens en natuur onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Hun verhaal laat zien dat er een verschil is tussen eigendom en voogdij. Want, zoals Ne Tapa uitlegt, draait het bij eigendom om kopen en verkopen, terwijl voogdij gaat over het zorgen voor de rivier zolang als nodig is. De rivier heeft hem gemaakt tot wie hij is en hij ziet het als zijn taak door te geven wat hij van haar heeft geleerd.
I am the River, the River is me, is vanaf zondag 26 januari 2025 te streamen op NPO Start, op donderdag 30 januari om 22.20 uur te zien bij NPO Doc op NPO 2 en op zondag 23 maart om 15.25 uur te zien bij KRO-NCRV op NPO 2.
