De Keuringsdienst had zijn billen gebrand, ging naar de drogist en kocht er zalf. Sperti, om precies te zijn. Een tube vol verlichting bij een aambei. Maar bij de ingrediënten stond iets vreemds: haaienlevertraan. Komt haaienlevertraan écht van een haai? De aambeienzalf moet met de billen bloot.
Aambeienzalf bijsluiter
De bijsluiter van de aambeienzalf leest als volgt: ‘Te gebruiken bij behandeling van klachten ten gevolge van aambeien bij de anus, zoals jeuk, vochtafscheiding, bloedinkjes, pijn, of een combinatie van deze verschijnselen.’
Maar wat zijn de werkzame bestanddelen in aambeienzalf precies? Als we vervolgens bij de ingrediënten kijken, zien we dat het per gram zalf 30 mg haaienlevertraan bevat. Maar wat is die haaienlevertraan precies?
Prehistorische haaien voor verlichting van aambeien
Van verschillende experts horen we dat haaienlevertraan een olieachtige substantie is die uit de lever van een haai komt.
Producent aambeienzalf houdt de (achter)deur dicht
Dus om ons van onze aambeien af te helpen, hebben haaien het nakijken. Hoe gaat die visserij er precies aan toe? En waar haalt Sperti die haaienlevertraan vandaan?
We bellen en e-mailen de producent van de aambeienzalf. Maar het contact loopt niet bepaald gesmeerd; ze blieven geen pottenkijkers.
We proberen het ergens anders. Producenten van haaienlevertraan blijken namelijk in alle uithoeken van de wereld te zitten. Van Somalië tot Jemen, Japan tot India. Maar ook deze zoektocht lijkt in het water te vallen. Totdat we een haaienvisser in Australië vinden.
Brenden McKewen vist op de spitssnuitsnavelhaai (Deania calcea) en vertelt dat de haaien zo’n 700 tot 1000 meter diep leven. Een flinke klus, maar wel één die geld oplevert voor McKewen en zijn collega’s.
Hydratatie door middel van haaienlever
Waarom is die haaienlevertraanolie zo’n waardevol goedje? Wat doet het precies?
Richard Saul, producent van haaienlevertraan, legt het ons graag uit. Want in Australië winden ze er geen doekjes om als het gaat om aambeienzalf. ‘De olie uit de haaienlever bevat squaleen. Dit is een natuurlijke olie die ook in de talg van de menselijke huid zit.’ En juist hierom is het zo gewild.
Lippenstift, eyeliner en gezichtscrème met haaienlever
Haaienleverolie is namelijk lang niet alleen in trek bij producenten van aambeienzalf. Cosmeticaproducenten gebruiken squaleen veelal in huidverzorgingsproducten vanwege zijn hydraterende en huidbeschermende eigenschappen.
‘De cosmetische industrie, en met name producenten van hydraterende crèmes, zijn de grootste drijvers achter de visserij op diepzeehaaien,’ vertelt haaienbioloog Guido Leurs.
Maar haaienleverolie blijkt in veel meer producten te zitten. Van nicotine- tot reisziektepleisters, visoliecapsules tot lippenstift. ‘Het wordt echt gezien als vloeibaar goud,’ legt haaienexpert Paddy Walker uit.
Zijn er dan geen (plantaardige) alternatieven voor dat hydraterende goedje?
Squalaan of squaleen
Er wordt steeds vaker gekozen voor een stabieler alternatief genaamd squalaan. Squalaan is de verzadigde versie van squaleen en is daardoor minder gevoelig voor oxidatie. Vaak wordt gedacht dat squalaan de plantaardige variant is van squaleen, maar dit is niet per definitie zo.
Zowel squalaan als squaleen kunnen uit plantaardige bron worden gewonnen. Maar de term squalaan of squaleen zegt op zichzelf weinig over de herkomst van het product. Squalaan in gezichtscrème, aftershave of lipgloss kan namelijk net zo goed van een dierlijke bron afkomstig zijn.
‘Er zijn enkele cosmeticaproducenten die aangeven dat ze geen haaienlevertraan gebruiken. Maar als je het zeker wilt weten, moet je een product kopen waarop nadrukkelijk staat dat het vegan is, of squaleen/squalaan van plantaardige bron bevat’ aldus haaienexpert Paddy Walker.
Keuringsdienst uitzending: aambeienzalf
De diepzeehaaienvisserij en de industrie daaromheen blijken veel weg te hebben van het Wilde Westen: kaalslag, overbevissing en zwendelaars. Het is allemaal aan de orde van de dag. Vandaar dat fabrikanten die squaleen gebruiken geen pottenkijkers blieven. Maar wij kennen een Nederlander die erin geslaagd is om aan boord te komen van een varende haaienleveroliefabriek.
Conclusie
Wie er ooit op het idee gekomen is om haaienlevertraan op zijn of haar anus te smeren, blijft een mysterie. Maar sinds de ontdekking van dit gouden vloeibare goedje – en de toepassing ervan – kan de industrie er geen genoeg meer van krijgen. Met alle gevolgen van dien. Want zolang de mensheid last heeft van aambeien, zal de haai hoogstwaarschijnlijk zijn lever moeten afstaan.
Meer van Keuringsdienst van waarde weten?
Schrijf in je voor de nieuwsbrief Groener eten & leven. Al duizenden mensen gingen je voor!
