Dat een Instagrampost van Adele genoeg is om wereldwijd stof te doen opwaaien is de laatste maanden gebleken. Het is wederom raak: de Britse zangeres deelt een foto ter gelegenheid van Notting Hill Carnaval, dat voor het eerst in 50 jaar niet op de gebruikelijke manier plaatsvindt. Dat gegeven is echter niet de oorzaak van de ophef: dat is namelijk het kapsel van Adele. Het verwijt? Culturele toe-eigening. Hoe zit dat precies?
Even terug…
Adele draagt het haar in traditionele Afrikaanse Bantu knotjes. Op het eerste oog lijkt dat misschien onschuldig, maar als je je een beetje verdiept in de traditie van zwarte haarstijlen, dan komt de ophef niet uit de lucht vallen. En, hoewel de zangeres óók bijval krijgt, en door grote namen als Naomi Campbell wordt gesteund, maakt het bericht veel mensen kwaad. "Alsof 2020 nog niet bizar genoeg was, verschijnt Adele met Bantu knotjes: culturele toe-eigening waar helemaal niemand om heeft gevraagd…"
If 2020 couldn't get anymore bizarre, Adele is giving us Bantu knots and cultural appropriation that nobody asked for.
This officially marks all of the top white women in pop as problematic.
Hate to see it. pic.twitter.com/N9CqPqh7GX— Ernest Owens (@MrErnestOwens) August 30, 2020
Tijd van de slavernij
Als we teruggaan naar het slavernijverleden wordt er een hoop duidelijk. Zodra slaven aan boord kwamen van de schepen waarmee ze naar Amerika werden vervoerd, werd het haar afgeschoren, legt Ayana Byrd - schrijver van het boek Hair Story: Untangling the Roots of Black Hair in America - uit. Bij de verschillende Afrikaanse landen hoort een variërende haarstijl: bijvoorbeeld ander soort vlechten en kleur of geen kleur. Afscheren was een vorm van dehumanisatie en het wegnemen van de (culturele) identiteit, zegt Byrd.
Tijdens de slavernijperiode ontstond er op de plantages een nieuwe manier van haar verzorging - geboren uit een mix van verschillende herkomstlanden, met minimale producten. Alleen op zondag was er tijd om het haar te verzorgen en daar ontstond de nieuwe verzorgingsroutine. Minstens een week moest het haar zo goed mogelijk blijven zitten: cornrows waren de uitkomst, wordt in deze documentaire uitgelegd.
Pionier C.J Walker
Na de afschaffing van slavernij in 1865 breekt er een nieuwe periode aan. Zwarte vrouwen trekken richting de steden. Een boegbeeld van deze tijd is de eerste Amerikaanse vrouwelijke miljonair C.J. Walker. Met haarproducten speciaal gericht op zwarte vrouwen groeit ze uit tot succesvol ondernemer. Er ontstaat een community waar vrouwen samenkomen in haarsalons en waar schoonheid van de zwarte vrouwen wordt omarmd. Een nieuwe markt is geboren: voor zwarte vrouwen betekent deze markt een weg om te ontsnappen aan de huishoudelijke arbeidsmarkt, vertelt onderzoeker Zinga A. Fraser.
Maar er is een keerzijde. In de steden worden de traditionele zwarte haarstijlen, afro's, vlechten als niet-civiel gezien: als ouderwets en toebehorend aan het platteland. Stijl haar was/is het ideaal. "Wij zullen er nooit wit uitzien", vertelt Bryn. "Maar wit is nog altijd het ideaalbeeld als we kijken naar popcultuur, media en de politiek. Overal zien we een ideaal waar wij niet aan voldoen."
Zichtbaarheid op tv
In de jaren '60 en '70 werden zwarte haarstijlen zichtbaar, zegt Bryn. "Janet Jackson, actrice Kim Fields: ze droegen hun haar in vlechten op tv. Het was zo belangrijk voor mij om iemand te zien die er net zo uitzag als ik." Maar met de zichtbaarheid op tv waren de braids niet ineens een massale trend…
In 1997 was het de witte actrice Bo Derek die als eerste opdook in een filmtrailer met cornrows. "Zwarte vrouwen droegen deze haarstijl altijd al. Daarna begonnen witte vrouwen deze stijl te dragen en werden zij plots gezien als trendsetters die een nieuwe stijl introduceerden." Zo werden de cornrows plots Bo-braids genoemd. Weer iets later, toen boxers de stijl overnamen, werden het ineens boxerbraids. De haarstijl werd een trend: een verdienmodel waarbij de vlechten op plekken werden aangeboden voor 300 tot 500 dollar, tegenover 25 dollar in de traditionele zwarte salons. Er is sprake van commercialisering van cultuur.
'Lenen' van een andere cultuur
Vorig jaar ontstond er opnieuw ophef: het was Kendall Jenner die met de braids opdook. Het maakte het publiek boos. Het overnemen van een haarstijl die dankzij zwarte vrouwen is ontstaan, maar waar zij tegelijkertijd voor zijn bekritiseerd en gediscrimineerd op de arbeidsmarkt, wordt haar niet in dank afgenomen. Het geluid dat zij - net als Adele - terugkrijgt? Culturele toe-eigening.
His face is all of us when we saw Kendall Jenner’s hair... pic.twitter.com/v90hQXRiKL
— Mira (@miiiiira_e) August 25, 2019
Wat de documentaire blootlegt, is dat de zwarte haarstijl een lange geschiedenis kent. Vrouwen zijn vanwege hun haar gediscrimineerd en de culturele achtergrond is veel dieper dan alleen een vlecht in het haar. Het slotdevies van een van de 'braiders' in de documentaire? "When you are trying to globalize it, come correct."
