Baudet gaat niet langer door het leven als lijsttrekker van Forum voor Democratie. "Dit is wel een tamelijk onverwachte stap", zegt Sven Kockelmann aan tafel bij Margriet. "Hoewel we zagen aankomen dat Baudet zijn rechterhand in de Tweede Kamer - en ook de leider van die jongere club van Forum - Freek Jansen, niet zou willen laten vallen. De volledige top 5 van de lijst eiste zijn vertrek, ook van die lijst waar hij op plek 7 stond. Baudet heeft besloten om hem dus niet te laten vallen, de verantwoordelijkheid te nemen en dan zelf maar op te stappen."

Twee kampen 

Volgens Chris Aalberts, die zichzelf op Twitter partijchroniqueur van Forum voor Democratie noemt, was er geen andere oplossing meer mogelijk. "Er is een extreme kant, die wordt door meneer Jansen vertegenwoordigd. Aan de andere kant heb je mensen als Annabel Nanninga en Kevin Kreuger die hier in Amsterdam een heel ander soort koers voorstaan. Dat verdraagt elkaar niet meer."

De rechterhand op de juiste plek

Zeker weten doet hij het niet, maar één ding is heel belangrijk geweest, vertelt historicus Geert Waling. "Freek Jansen is vanaf de start van Forum voor Democratie de rechterhand geweest van Baudet. Hij heeft zich op allerlei terreinen heel erg verdienstelijk gemaakt. PR, filmpjes maken, een strategie uitstippelen, de organisatie van de partij… Altijd was hij daar nauw bij betrokken. Hij is ook de rechterhand in de fractie in Tweede Kamer én hij is tegelijkertijd voorzitter van de jongeren. Het is natuurlijk lekker als je je jongerenbeweging een beetje in toom wilt houden en je dan als partijleider je rechterhand als voorzitter daar neerzet, dat is slim gedaan."

Niet de eerste storm

De storm die nu raast rondom FvD is niet de eerste, legt Sven Kockelmann uit. "Ton van Dijk, van HP De Tijd, is in het voorjaar al met onthullingen gekomen, dat was de eerste storm en nu dit." Het werpt volgens Kockelmann de volgende vraag op: wat zal Theo Hiddema doen? “Hij heeft vorige week nog in het Algemeen Dagblad laten weten dat hij blijft, zolang Thierry er is. Maar hij behoort ook tot een van de mensen die de brief heeft ondertekend en actie eiste. Dus blijft hij dan wel? En wie wordt dan de lijsttrekker?"

Nietszeggende labels 

Racistisch, radicaal of extreem rechts; de labels zeggen niet zo veel, vindt Chris Aalberts. "Er zijn mensen die het een racistische club vinden, maar dan moeten we met elkaar gaan discussiëren wat racisme betekent. Er zijn allerlei dingen gezegd waarvan ik denk: dat is helemaal niet nodig, daar hadden jullie afstand van kunnen nemen. Dat heeft Baudet niet gedaan en in feite doet hij dat nu weer niet."

Hij zegt namelijk: 'Áls er iets mis zou zijn gegaan', (of woorden van gelijke strekking), voegt Aalberts toe. Terwijl we op GeenStijl gewoon de nazi verheerlijkende plaatjes kunnen zien - dan is er wel iets misgegaan, meneer Baudet. Dus daar heb je helemaal geen onderzoek meer voor nodig, om te zeggen dat je daar niet achter staat. In een ander deel van 't filmpje zegt hij dan weer: 'Ja, daar sta ik niet achter'. Maar uiteindelijk is de boodschap steeds weer diffuus geweest. Het is niet helemaal duidelijk waar hij staat."

Naar aanleiding van de ontwikkelingen in de afgelopen dagen geeft partijleider @thierrybaudet het volgende statement ⬇️ #GeenTrialByMedia pic.twitter.com/Qu9Jy1hkR7

— Forum voor Democratie (@fvdemocratie) November 23, 2020

De randjes opzoeken

Er is nog een belangrijk punt waar we ons bewust van moeten zijn, benadrukt Waling. "We hebben hier te maken met een heel belangrijk politiek figuur die nu ook de politiek vertrekt. Misschien wel omdat Baudet niet voor politiek in de wieg gelegd is, want hij is eigenlijk een heel contrair figuur. Hij houdt van ideeën die je niet mag denken. Hij houdt van uitspraken die je niet mag zeggen. Hij houdt van de contramine, van het debat, waar het schuurt. Dat betekent ook dat hij altijd allerlei dingen doet die je hem heel kwalijk kunt nemen, maar dat is wel een beetje z'n persoonlijkheid. Dus als je dat begrijpt, dan snap je ook waarom hij bijvoorbeeld achter zo'n Freek Jansen blijft staan omdat die gewoon die loyaliteit heeft."

Waar het volgens Aalberts over gaat, is dat het een partij is die honderd procent hiërarchisch is opgebouwd. "Dat betekent dat als je dus Statenlid bent van zo'n club - en Baudet wordt extremer - dan word je daar inderdaad in het dagelijks leven op aangesproken.

Het is een structuur waarin je eigenlijk niet met goed fatsoen als Statenlid kan zeggen: 'Ik vind dat Baudet nu wel erg extremistisch uit de hoek is gekomen, dat Baudet dit niet zou moeten zeggen, dat Baudet die niet zou moeten ontmoeten'. De hele structuur is erop gericht om allemaal te conformeren aan de grote leider. En dat gaat vroeg of laat wringen. Hij kan best hele idiote ideeën hebben, maar zolang de mensen in de partij af en toe tegen hem kunnen zeggen dat dat wel radicaal was, dan is het in ieder geval een soort checks and balances, maar die zijn er gewoon niet."

Openlijk in de aanval 

"Dat kritisch vermogen is er inderdaad niet”, zegt ook Waling. “Daarom zag je ook dat een aantal prominenten dit weekend ervoor kozen om dan maar op Twitter heel openlijk de aanval te openen. Want intern zijn er al heel vaak dit soort dingen aangekaart en daar werd niet naar geluisterd. Nu is de bom gebarsten en trekt hij daar zijn conclusies uit." Verstandig voor iedereen, denkt Waling. “Ik denk ook dat dat voor veel FvD’ers een opluchting is. Die partij is volwassen geworden - die partij is niet alleen maar Baudet - alleen moet de praktijk uitwijzen dat er ook ruimte komt voor kritiek." Dat veel prominenten hun kritiek nu publiekelijk uiten, is een goed teken, zegt hij. 

Baudets politieke toekomst

Er is nog iets, benoemt Sven Kockelmann. “De omgeving van Baudet - in ieder geval een aantal mensen in zijn omgeving - heeft zich de laatste tijd weleens afgevraagd: ‘hoe lang blijft hij dit eigenlijk leuk vinden? Blijft hij ook als hij wordt herkozen nog een keer de volle vier jaar in de Kamer zitten? Of is hij dat politieke handwerk, dat werk in de Kamer langzamerhand een beetje zat aan het worden en wil hij gewoon ideeën uiten, discussie voeren en schuren? Dat speelt misschien hier op de achtergrond ook mee. 

Baudet wil liever het gesprek en de wrijving op radicaal rechts, dan een politiek succes zijn, denkt Waling. "Als deze bom nu niet gebarsten was, dan had hij toch binnen een paar jaar zichzelf uit de politiek teruggetrokken."