2017 was het jaar dat mensen in Europa en de VS kennis maakten met een band genaamd Mashrou' Leila. Reden: hun nieuwste muziekvideo voor het nummer 'Roman'. De feministische videoclip viert de kracht van de Arabische vrouw en uit tegelijkertijd kritiek op hoe er in het Westen vaak naar diezelfde Arabische vrouw wordt gekeken.

In de video volg je een groep Arabische vrouwen van allerlei verschillende achtergronden, mét en zonder hoofddoek en allemaal in traditionele kleding. Klein detail: veel vrouwen in het Midden-Oosten lopen natuurlijk niet de hele dag in traditionele kleding rond, en daarmee wil de band een punt maken. De vrouwen zijn stereotyperend afgebeeld "op een manier vaak gebruikt door Westerse media om ze in een slachtofferrol te stoppen." Alleen vervullen ze in de clip allesbehalve een slachtofferrol. En dat moet je zien.

Ook is het een poging de 'male gaze' - het idee dat er in kunst vaak vanuit een mannelijk oogpunt (naar vrouwen) wordt gekeken - om te draaien, en hun kunst, deze vier minuten en acht seconden, te onderwerpen aan de 'female gaze'. Genoeg mannen die hun mening geven, dacht Mashrou' Leila, in 'Roman' geven ze wel erg letterlijk uiting aan de uitdrukking 'to take a backseat', in tegenstelling tot de vrouwen die achter het stuur van een witte pick-up truck de toekomst tegemoet rijden.  

Van The Guardian tot CNN, veel Westerse media liepen weg met niet alleen de pracht van de clip, maar vooral de boodschap.

Een maand geleden stonden ze op de bühne in Paradiso, dus grepen wij de kans om ze te spreken. Over Midden-Oosters feminisme, de Westerse blik en islamofobie.

Soms geven Westerse media het gevoel dat we op één of andere magische eenhoorn gestuit zijn: een onomwonden feministische band uit het Midden-Oosten met een uitgesproken gay frontman, en met politiek geladen songteksten. Wordt die verbazing na een tijdje niet irritant?

“Eerlijk gezegd wel! Zeker nu we al 10 jaar bezig zijn, en ook al net zo lang bezig zijn ons af te zetten tegen die invalshoek van de unieke 'unicorn band' die uit het 'onderdrukkende Midden-Oosten' komt.”

Waarom denken jullie dat Westerse media geneigd zijn om zo'n invalshoek te kiezen?

“Deels is het te wijten aan de praktijken van mediabedrijven die steeds meer aanschurken tegen sensationele headlines en instant news. De meeste journalisten die we ontmoeten zijn erg professioneel en zijn zich hier ook bewust van. Maar de druk vanuit nieuws- en mediabedrijven om tóch die sensationele headline te schrijven ligt erg hoog.”

Jullie beschrijven jezelf als 'extremely vocal feminists', een onderwerp dat veel media-aandacht kreeg na de release van de videoclip bij jullie nummer 'Roman'. Welke boodschap wilden jullie de wereld in sturen met deze video?

“De video, geregisseerd door Jessy Moussallem, schopt tegen het idee van ‘wit feminisme’, de stroming die zich enkel op de strijd van witte vrouwen focust, aan. Deze stroming zet zichzelf neer als onverenigbaar met de islam of de Arabische wereld. Dus viert deze clip de diverse uitingen van feminisme in het Midden-Oosten.”

“En alles draait uiteindelijk om het refrein, ‘Aleihum’, oftewel ‘val aan!’. Op deze manier behandelt de videoclip onderdrukking niet als bron van slachtofferschap, maar als bron voor verzet.”

Hoewel de meerderheid van de Mashrou' Leila fanbase in het Midden-Oosten woont, kunnen velen niet meer van hun optredens genieten. In 2016 werd er een verbod gelegd op hun optreden in Jordanië omdat ‘sommige nummers teksten bevatten die niet overeenkomen met de aard van de Jordaanse samenleving’. In 2017 werd het ze door de Jordaanse overheid opnieuw verboden om op te treden.

Hetzelfde jaar trad de band ook op in Caïro, hun grootste concert tot nu toe, voor een publiek van 35.000 mensen. Maar het werd een succes met een bittere nasmaak. Nadat er een foto opdook waar twee fans tijdens het optreden zwaaiden met een regenboogvlag, startte de overheid een campagne van repressie tegen de Egyptische gay community, de hevigste uit de moderne Egyptische geschiedenis. De fans die met de vlag hadden gezwaaid, werden samen met minstens 73 anderen opgepakt, en kregen gevangenisstraffen variërend van zes maanden tot zes jaar. Ook werd het de band verboden om ooit nog op te treden in het land.  

Jullie mogen niet meer optreden in landen zoals Jordanië en Egypte. Het lijkt erop dat de regimes in deze landen bang zijn voor de impact van jullie optredens. Waarom?

“Angst en morele paniek zijn typische uitingen van regimes die controle proberen te demonstreren. Jammer genoeg legt dit hardhandig optreden een beperking op de vrijheid van meningsuiting. Het bereik van culturele censuur neemt nu écht extreme vormen aan.”

Komen jullie racisme, islamofobie of fanatisme tegen wanneer jullie touren door Europa en de VS?

“Zeker, en vaak niet op de manieren die voor de hand liggen, maar vaak op een veel zachtere en meer onzichtbare wijze.”

“Eén overduidelijk voorbeeld is de schietpartij in een gayclub in Orlando, we waren destijds aan het touren door de VS. We kregen ongevraagd de rol van 'woordvoerder' voor de Arabische en moslimgemeenschap opgedrongen, omdat we Arabisch zijn, maar tegelijkertijd werd er ook van ons verwacht onze gebruikelijke rol van ‘Liberal unicorn Arabs’ te vervullen!”

“Het steeds maar herkauwen van hetzelfde verhaal over hoe we van elkaar verschillen leidt uiteindelijk alleen maar tot het versterken van die verdeeldheid.”   

Thank you #Dubai! So good to be back here and be able to play for such an incredible crowd! Y’all were! Thank you @waslamusic @dubai_calendar @dubai for supporting the regional music scene! pic.twitter.com/Zw4OAF3X2r

— Mashrou' Leila (@mashrou3leila) 6 april 2019

Denken jullie dat jullie muziek, of muziek in het algemeen, de macht heeft om samenlevingen - de Arabische of andere - te veranderen?

“Muziek heeft zeker een sociale kracht die al eeuwen wordt gebruikt om saamhorigheid en gemeenschap te creëren. In die zin schuilt er een speciale kracht in bijvoorbeeld live concerten die erg groots is. De macht van muziek ligt wat ons betreft dan ook daar, in plaats van de romantische gedachte dat één nummer de macht heeft om iemand zijn morele standpunt te laten veranderen.”

“Nee, het gaat meer om het samenkomen van mensen, allemaal gebaseerd op de liefde en respect voor één artiest. Dat is waar de échte kracht van muziek ligt.”

En die kracht heeft Mashrou' Leila zeker.