Acht jaar geleden bracht ze haar laatste album uit, sindsdien verdween zangeres Laura Jansen van de radar. Niet om te broeden op een nieuwe plaat, maar om te werken in de frontlinies van de vluchtelingencrisis op Lesbos... Tien dagen, was het initiële plan. Het werd 2,5 jaar.
Het is najaar 2015. Laura Jansen werkt als vrijwilliger op Amsterdam Centraal en ziet dagelijks de internationale treinen vol vluchtelingen het perron oprijden. Mensen die geen idee hebben waar ze heen moeten. "In de twee maanden dat ik dat werk deed, hoorde ik zoveel bizarre verhalen dat ik besloot dat ik meer moest doen." Met de intentie om hulp te bieden, vertrekt Laura naar Lesbos. Een bepalend moment in de jaren die volgen.
Een surrealistische start
"Je pakt een vliegtuig naar een toeristisch eiland. Onderweg wenst het vliegpersoneel je een fijne vakantie. Vervolgens land je op een pittoresk eiland waar het allemaal vredig lijkt, maar toen we naar de kust liepen, zagen we duizenden zwemvesten drijven. De zee was ermee bezaaid", surrealistisch, zegt Laura. "We hadden geen idee waar we moesten beginnen, dus we zijn maar gestart met mensen vanaf de bootjes aan land helpen. De boten bleven maar komen." Stap voor stap ontdekken ze wat er nodig is op het eiland; van eten en onderdak tot warme kleren.
Dat ging niet zomaar. Om spullen naar het eiland te krijgen moet je een stichting of een bedrijf zijn, legt Laura uit. Movement On The Ground wordt geboren en het lukt om geld in te zamelen en transporten te organiseren. "In het begin waren er helemaal geen grote of professionele organisaties. Wij waren daar, maar hadden geen idee hoe het allemaal werkte. Vanuit onze eigen logica zijn we aan de slag gegaan. Hoe kun je een onmenselijke plek een beetje menselijk maken?"
Lesbos werd daarmee een grote gevangenis
"De Turkije-deal (2016, red.) was een duidelijk keerpunt. Daardoor werd iedereen bij aankomst op het eiland direct gedetineerd. Lesbos werd daarmee een grote gevangenis. Vluchtelingen werden criminelen en konden geen kant op. Ik heb mensen horen smeken of ze alsjeblieft naar huis mochten om daar te sterven, liever dat, dan wegrotten in het kamp. Ze mogen niet naar school, niet werken, geen foto's maken, niks leren. Het is totale stilstand en dat al jarenlang. Het is een politiek van afschrikking, over de rug van de mensen die er vastzitten."
Wennen aan de normale wereld
Het leven in Nederland staat in schril contrast met het leven in de kampen op de Griekse eilanden. "Het heeft enorm veel tijd gekost om weer met de normale wereld om te kunnen gaan", alsof je ogen moeten wennen aan het licht, vertelt Laura. "We gingen heel naïef die kant op. Dingen worden beter als je helpt, dachten we." Dat bleek een illusie. "Hoe langer het duurde, hoe groter het besef werd dat we niets konden verbeteren. Wat de mensen daar overkomt, is een bewuste keuze van Westerse landen. Ze worden als afschrikmiddel gebruikt voor iedereen die op de vlucht wil slaan. Het is een kunstmatige hel."
In de relativiteit van lijden, is alles minder erg dan wat daar gebeurt
Dat besef heeft Laura veranderd. "Ik moest opnieuw leren kijken naar de wereld. Ik kijk nu anders naar mijn eigen leven, mijn perspectief is anders geworden. In de relativiteit van lijden, is alles minder erg dan wat daar gebeurt. Je moet lijden nooit vergelijken, verdriet is verdriet. Maar je kunt je eigen problemen wel anders gaan zien als je weet wat er verderop plaatsvindt."
Zij vallen tussen wal en schip
"Laat ik dit zeggen", vervolgt ze. "Het zou een eer zijn om deze mensen op te nemen in onze samenleving. Ik heb daar zoveel mooie mensen ontmoet, met zoveel dromen. Mensen die iets kunnen en willen bijdragen, maar tussen wal en schip gevallen zijn. In Nederland worden zij verkrachters en criminelen genoemd, zodat we dan bang genoeg zijn om te ze op afstand te houden en voorbij te gaan aan de helse situatie waarin we die mensen stoppen."
De huidige Moria-deal is een enorm zwaktebod, vindt Laura. "We kunnen als Nederland geen kinderen opnemen, want we hebben er maar twee gevonden die aan de lijst van eisen voldoen om naar Nederland te kunnen komen. De rest is vijftien jaar oud in plaats van veertien, jongen in plaats van meisje, Afghaan in plaats van Syriër. Daarmee zeg je gewoon dat je die kinderen helemaal niet wílt helpen. Met dat gegeven kan ik niet leven en daarom spreek ik me uit. Ik wil met mensen in gesprek over wat er gebeurt, want er zijn geen twee kanten van het verhaal, maar duizenden."
Humanitaire versus politieke ramp
De verhalen die Laura meeneemt vanuit Griekenland zijn zwaar. "Maar ik heb ook heel veel hoop gekregen. Want ik heb gezien dat op het randje tussen donker en licht, tussen leven en dood de mooiste dingen gebeuren. Dat mensen ondanks alles kunnen lachen, liefhebben en voor elkaar zorgen. Dat neemt niet weg dat de mensen daar zo snel mogelijk weg moeten. Het is al lang geen humanitaire ramp meer, het is een gecreëerde politieke ramp die opgelost moet worden."
Inmiddels kun je niet zomaar meer die kant op om te helpen, besluit Laura. "Alles is politiek geworden, initiatieven zijn verboden. De boel zit op de slot. Vluchtelingen zelf mogen geen foto’s posten van hun eigen kamp…" En daarom spreekt Laura zich uit. Met nieuwe muziek, maar ook met de verhalen die ze heeft meegenomen.
"Ook als je thuis zit kun je iets doen. Zet je angst opzij en stem vanuit je hart. We kunnen van mensen weer mensen maken."
Bij M in de studio speelde Laura Jansen haar nieuwe single The Island.
