Piper Kerman, schrijver van het autobiografische boek Orange is the New Black, heeft het Amerikaanse gevangenissysteem van binnenuit meegemaakt. Haar verhaal staat vol bizarre gebeurtenissen die ze in die periode meemaakte. Het werd de inspiratiebron voor de gelijknamige Netflix-serie.

Inmiddels telt de serie zeven seizoenen, welke werden bekroond met vier Emmy Awards. Het gaat dan wel om een fictief verhaal, toch geeft de serie een nieuw kijkje in het leven van de vrouwengevangenis. 

In een interview met de The Lily brengt Kerman haar zorgen tot uiting. Volgens een rapport uit 2018 zitten er op dit moment zo’n 219.000 vrouwen in de gevangenis in de VS. Hun leven is vaak onvoorstelbaar wreed en ongeschikt voor vrouwen. Nu het laatste seizoen van OITHB online staat, grijpt Kerman de gelegenheid aan om haar zorgen daarover nog één keer te uiten: het systeem is aan verandering toe.

"Wat ik heb meegemaakt gedurende mijn tijd in de gevangenis, was geen gerechtigheid", vertelt Kerman, die in 2004 dertien maanden vast zat voor drugssmokkel. Net zoals het beeld dat in de serie wordt geschetst, gaat het er vaak wreed aan toe in de gevangenis. "Vrouwen proberen te overleven in een systeem dat werd bedacht voor, en door mannen", legt ze uit.

Concreet betekent dat volgens Kerman het volgende: "Alle vrouwen in de gevangenis lopen risico op seksueel misbruik en medische verwaarlozing". Fysiek geweld, machtsmisbruik en kleinering: het 'hoort er allemaal bij'. Vrouwen zijn kwetsbaar en de dupe van het corrupte gedrag van de cipiers. Volgens Kerman gaat het dusdanig ver dat de cipiers hiertoe worden opgeleid tijdens hun trainingen. 

Zelf ook een slachtoffer

Een groot pijnpunt is het feit dat een groot deel van de vrouwen die in de gevangenis belandt, bij voorbaat al kampt met psychische klachten. Kerman: "86 procent van de gevangenen is seksueel misbruikt voordat zij in de gevangenis terecht kwamen en 60 tot 80 procent heeft eerder in haar leven fysiek geweld ervaren". Veel van de vrouwen in de Amerikaanse gevangenissen hebben dus eerder gekampt met moeilijke omstandigheden of komen uit een kwetsbaar milieu. 

Niet zelden, stelt Kerman, is een het onbegrip jegens de kwetsbare positie het startpunt waardoor ze uiteindelijk in de gevangenis belanden. Bij gebrek aan middelen om met psychische klachten om te gaan, krijgen vrouwen in veel gevallen niet de nodige mentale steun. Daarnaast lopen ze tegen maatschappelijke issues aan: een dubbele standaard en geïnstitutionaliseerd racisme. 

Natuurlijk dragen de vrouwen in kwestie ook eigen verantwoordelijkheid. Maar Kerman schijnt licht op zaken waarvan veel mensen eerder niet wisten dat ze überhaupt een rol spelen. Ook onderstreept ze dat naasten van vrouwen in gevangenschap het zwaar te verduren krijgen: families, en dan met name kinderen, lijden onder de afwezigheid van hun vrouw of moeder. Voor kinderen kan het een traumatische ervaring zijn dat hun moeder achter de tralies zit, met alle gevolgen van dien.

Na straf komt vrijheid?

Het grootste deel van de vrouwen keert uiteindelijk terug in de maatschappij. Het re-integratie proces verloopt alleen lang niet altijd vlekkeloos. De draad oppakken, het vinden van een baan en de juiste mentale support, blijken in de praktijk een enorme uitdaging. Overleven is voor sommigen na het gevangenschap nog moeilijker dan vóór de periode in hechtenis. Niet alleen vanwege de trauma’s die zijn versterkt of gecreëerd in de cel, maar ook vanwege de stempel 'ex-gedetineerde' die ze nu dragen.  

Met haar pleidooi hoopt Kerman mensen wakker te schudden. Een falend en corrupt gevangenissysteem is volgens haar geen gerechtigheid. "Gevangenschap zou een laatste redmiddel moeten zijn in plaats van een eerste oplossing." Met het laatste seizoen van Orange is the New Black worden de verhalen van hoofdfiguren niet verder vervolgd, maar daarmee zijn de problemen van vrouwen in Amerikaanse gevangenissen nog lang niet ten einde.