Rome, 3 januari 2023 - Aartsbisschop Georg Gänswein was gisteren degene die als eerste door de Italiaanse president en premier werd gecondoleerd met het overlijden van Benedictus XVI. De Duitse curieprelaat was niet alleen de persoonlijke secretaris van Joseph Ratzinger geweest, de laatste tien jaar was hij ook diens huisgenoot. Wat zal er nu worden van de 66-jarige Gänswein? Kort vóór zijn aftreden had Benedictus hem benoemd tot prefect van het Pontificaal Huis en bevorderd tot titulair aartsbisschop. Daarmee werd mgr. Gänswein als het ware de protocol-chef van de Heilige Stoel. In die hoedanigheid begeleidde hij vele staatshoofden tijdens de ceremoniële gang door het Apostolisch Paleis richting de pauselijke bibliotheek waar de Romeinse pontifex hen ontving.
Na de verkiezing van paus Franciscus was de in het Zwarte Woud geboren Gänswein vervolgens bijna zeven jaar lang de ‘dienaar van twee pausen’. Hij woonde bij de ex-pontifex in het voormalige klooster Mater Ecclesiae in de Vaticaanse Tuinen. Hij zorgde voor de post gericht aan Ratzinger, hielp hem bij zijn correspondentie en regelde de talrijke bezoeken aan de emeritus paus. Maar zijn hoofdfunctie bleef het leiding geven aan de pauselijke huishouding en het in goede banen leiden van audiënties en staatsbezoeken.
De relatie tussen Gänswein en de Argentijnse paus was niet vrij van spanningen. Een keer had Bergoglio hem niet uitgenodigd voor een belangrijke vergadering, en sindsdien was het duidelijk dat er wrijving was. Een echte breuk kwam er toen Franciscus hem in februari 2020 officieel “verlof gaf” van het ambt van prefect van het Pontificaal Huis, zodat hij zich volledig kon wijden aan de emeritus paus, wiens gezondheid toen al geleidelijk aan het afnemen was. Dat werd voorafgegaan door een geschil over een boek van de conservatieve kardinaal Robert Sarah, die het verplichte priestercelibaat verdedigde op het moment dat de zogenoemde Amazonesynode zich daarover zou buigen. Aanvankelijk werd gezegd dat Benedictus XVI een mederedacteur van het boek was – wat de regerende paus blijkbaar niet goedkeurde. Welke rol Gänswein in die kwestie speelde is tot op heden niet volledig opgehelderd.
Zeker is dat de Schwarzwalder sinds januari 2020 niet meer als huisprefect in het Vaticaan is verschenen. Het verlof was echter nooit “officieel gemaakt”. Tot op heden wordt Gänswein in het pauselijk jaarboek vermeld als prefect van het Pontificaal Huis, zonder enige verwijzing naar zijn zogenaamd verlof. Een terugkeer naar de actieve rol van prefect is dus zeker niet uitgesloten.
Van een wrijving tussen Franciscus en Gänswein was overigens niets te merken bij de bezoeken die de paus, samen met de nieuwe door hem gecreëerde kardinalen, aan de voormalige bisschop van Rome bracht. Die ontmoetingen vonden plaats in een allerhartelijkste sfeer.
Gänswein: kritiek op Benedictus is ‘buitensporig vooringenomen’ (16 februari 2022)
Gänswein is in elk geval te jong om met emeritaat te gaan. Hij is per slot van rekening nog geen 75, de leeftijd waarop bisschoppen hun functie ter beschikking dienen te stellen. Daarom speculeren diverse vaticanisten al enige tijd over de vraag of paus Franciscus nog plannen heeft met de Duitser, die in Rome vanwege zijn knappe verschijning de bijnaam ‘de tennisleraar van het Vaticaan’ had.
Een mogelijkheid zou zijn dat Franciscus hem terugstuurt naar Duitsland, om daar bisschop te worden. Hij is overigens nog steeds clericus van het aartsbisdom Freiburg, waar hij in 1984 tot priester werd gewijd. Ook niet ondenkbaar is dat Gänswein wordt benoemd tot rector van een bedevaartsoord. Een andere optie is dat hij kerkdiplomaat wordt en als apostolisch nuntius zal worden uitgezonden.
