Vaticaanstad, 7 oktober 2021 - Paus Franciscus is van plan is de heilige Ireneüs van Lyon uit te roepen tot Kerkleraar en hem de titel Doctor unitatis (‘Leraar der Eenheid’) te verlenen. Dat zei de pontifex vandaag in zijn toespraak tot de Werkgroep Sint-Ireneüs, een groep van katholieke en orthodoxe theologen die samen een studie hebben verricht over synodaliteit en primaatschap.
“Uw patroon, de heilige Irenaeus van Lyon, die ik binnenkort bereidwillig zal uitroepen tot Kerkleraar met de titel Doctor unitatis, kwam uit het Oosten, oefende zijn bisschopsambt uit in het Westen en was een grote spirituele en theologische brug tussen oosterse en westerse christenen”, zei de paus tot de leden van de katholiek-orthodoxe werkgroep.
Ireneüs was een bisschop en schrijver uit de tweede eeuw, die zowel door katholieken als door orthodoxe christenen werd vereerd en bekend stond om zijn weerlegging van de ketterijen van de gnostiek met een verdediging van zowel de menselijkheid als de goddelijkheid van Christus.
De Amerikaanse bisschoppen stemden vorig jaar op verzoek van kardinaal Philippe Barbarin, de toenmalige aartsbisschop van het Zuid-Franse aartsbisdom Lyon, voor de benoeming van de heilige Ireneüs tot Kerkleraar en stuurden hun goedkeuring naar het Vaticaan ter overweging door de paus.
Paus Franciscus verklaarde eerder in 2015 de heilige Gregorius van Narek, een Armeense monnik uit de 10de eeuw, tot Kerkleraar. Benedictus XVI riep in 2012 de heiligen Johannes van Avila en Hildegard van Bingen uit tot Kerkleraren.
Zeventien van de zesendertig heiligen die door de katholieke kerk tot Kerkleraar zijn uitgeroepen, leefden vóór het Grote Schisma van 1054 en worden ook door orthodoxe christenen vereerd.
“Zijn naam, Irenaeus, bevat het woord vrede”, zei paus Franciscus. “Wij weten dat de vrede van de Heer geen onderhandelde vrede is, de vrucht van overeenkomsten die bedoeld zijn om belangen veilig te stellen, maar een vrede die verzoent, die samenbrengt in eenheid. Dat is de vrede van Jezus.”
Ireneüs werd tussen 115 en 142 geboren in Klein-Azië. In zijn jeugd had hij Sint-Polycarpus van Smyrna horen preken, een leerling van Sint-Jan de Apostel. Dat maakt Ireneüs tot een waardevolle getuige van de apostolische overlevering.
Ten tijde van het keizerschap van Marcus Aurelius werd hij priester gewijd voor de Kerk van Lyon (Lugdunum). Als gezant van deze zwaar vervolgde kerk werd hij naar Rome gezonden, om een brief over het montanisme bij paus Eleutherius af te leveren. Bij zijn terugkeer in Lyon werd Ireneüs gekozen tot opvolger van bisschop Pothinus, die als martelaar gestorven was.
Het is niet bewezen of Ireneüs zelf de marteldood stierf. Wanneer hij precies is overleden, is onbekend. Zijn lichaam werd in een graf in de crypte van de Sint-Janskerk in Lyon gelegd. In 1542 werden kerk en graf door protestanten verwoest.
Ireneüs is een voorname kerkvader Van zijn geschriften zijn er slechts twee bewaard:
- ‘Ontmaskering en weerlegging van de zogenaamde gnosis’ of Adversus haereses (‘Tegen de ketterijen’). Dit in het Griekse geschreven werk is voornamelijk gericht tegen de gnosis. Verder geeft hij algemene aanwijzingen hoe ketterijen het beste bestreden kunnen worden. Het bestaat uit vijf boeken. In het derde boek schrijft hij dat de Kerk van Rome borg staat voor de ware apostolische leer.
- Demonstratio praedicationis apostolicae (‘Het bewijs van de apostolische prediking’). De Griekse tekst is verloren gegaan. Een Armeense vertaling werd begin twintigste eeuw teruggevonden.
De liturgische gedachtenis van Sint-Ireneüs wordt in de Latijnse Kerk gevierd op 28 juni en in de Byzantijnse Kerk op 23 augustus.