Vitus is een christelijke heilige en martelaar. Hij werd geboren op het eiland Sicilië en was een slachtoffer van de christenvervolging onder keizer Diocletianus.

Martyrologium Hieronymianum

Over het leven van Vitus is – zoals dat bij veel vroegchristelijke heiligen het geval is – weinig bekend. De vroegste vermelding vinden we in het zogenoemde Martyrologium Hieronymianumdat, hoewel aan Sint-Hieronymus toegeschreven, uit de zesde eeuw stamt en zeker niet van diens hand is. Het betreft dus een pseudepigraaf. 

Legende

Vitus was de zoon van een heidense Romeinse senator. Volgens de legende werd Vitus als baby door zijn ouders afgestaan aan de voedster Crescentia en haar man, de leraar Modestus. Dezen bekeerden de aan hun zorgen toevertrouwde jongeling tot het christendom. Toen Vitus' vader daarvan hoorde, zou hij in woede onsttoken zijn en gedreigd hebben zijn zoon te doden als hij het christelijk geloof niet zou afzweren. De jonge Vitus zou dit hebben geweigerd. Vervolgens zou hij met zijn pleegouders gevlucht zijn naar Lucanië, in het zuiden van het Italisch schiereiland.

Diocletianus 

In Lucanië werden de drie in leven gehouden door een adelijke familie die hen van brood en onderdak voorzag. Vitus zou er verschillende wonderen hebben verricht. Keizer Diocletianus had kennelijk van de wonderen gehoord en verordonneerde Vitus naar Rome te komen, waar hij Diocletianus' zoon, die door boze geesten bezeten was, moest genezen. Hoewel Vitus hierin slaagde, bracht dat Diocletianus niet op andere gedachten over het christendom. Vitus (en zijn, met hem meegereisde pleegouders) werden onder zware druk gezet om te offeren aan de heidense goden.

Voor de leeuwen 

Op last van de keizer werd het drietal voor de leeuwen geworpen. De leeuwen echter, legden zich neer op de grond en likten Vitus' voeten schoon. Daarop werden ze in de kokende olie gegooid. Engelen zouden ze daaruit hebben gered, waarna de martelaren, eenmaal terug in Lucanië, stierven.

Patronaat

Sint-Vitus is vooral in Duitsland en Bohemen een populaire beschermheilige. De beroemde kathedraal in de Burcht van Praag is aan hem gewijd. Verder is hij schutspatroon van epileptici, jongeren, kopersmeden, landarbeiders en doofstommen. Hij wordt aangeroepen tegen hysterie, honden- en slangenbeten, tegen kramp en Sint-Jansziekte (in het Duits: Veitstanz, een in de middeleeuwen bekende aandoening die beschreven werd als de ziekelijke aandrang om te dansen), bedplassen en oog- en oorziekten. Vitus is een van de Veertien Heilige Helpers.

Iconografie en gedachtenis

Sint-Vitus wordt meestal afgebeeld in of met een ketel vol kokende olie, of met leeuwen. De Katholieke Kerk gedenkt hem op 15 juni.

Vitus en Het Gooi

In Nederland komen Vituskerken vooral voor in Het Gooi. Zo hebben Hilversum, Blaricum, Blauwhuis en Naarden een Vitusparochie. De verklaring hiervoor is dat Het Gooi van 968 tot 1806 eigendom was van het sticht Hoog Elten, nabij Emmerik. Sint-Vitus was een van de patroonheiligen van deze abdij.