Rome, 3 januari 2021 - Het is vandaag precies 500 jaar geleden dat Maarten Luther en zijn volgelingen door paus Leo X werden geëxcommuniceerd. Het Vaticaan en de Lutherse Wereldfederatie zullen dit historische feit in juni gezamenlijk herdenken.
Op 15 juni 1520 dreigde Leo X de theologieprofessor uit Witttenberg te excommuniceren als die zijn stellingen niet zou herroepen. De paus deed dat in zijn bul Exsurge Domine. Maar Luther had daar lak aan en verbrandde het pauselijk document.
Met de bul Decet Romanum pontificem van 3 januari 1521 werd Luther officieel tot ketter verklaard. Maar niet alleen hij, allen die in het heden en de toekomst de door Luther verkondigde leer aanhangen, werden buiten de Kerk geplaatst.
De excommunicatie van Luther en de lutheranen werd in alle parochies van de Latijnse Kerk bekendgemaakt. Op de dag van de publicatie van de bul werden vanuit Rome verschillende apostolische brieven gestuurd, onder andere aan kardinaal Albrecht van Brandenburg, aartsbisschop van Mainz en keurvorst van het Heilige Roomse Rijk. Albrecht werd benoemd tot inquisiteur-generaal van heel Duitsland en zodoende belast met de bestrijdng van het lutheranisme.
In 2020 werd in het kader van de 500ste verjaardag van Exsurge Domine verschillende malen gesproken over de vraag of het niet eens tijd is om de excommunicatie van Luther formeel te herroepen.
De Katholieke Kerk en de evangelisch-lutherse kerkgenootschappen zijn van plan om dit jaar de excommunicatie van Maarten Luther te herdenken. In juni staat in Rome een ontmoeting gepland tussen hoge geestelijken van de beide denominaties. Daarbij zal ook worden stilgestaan bij de vooruitgang die er is geboekt op oecumenisch gebied, vooral betreft de theologie over de rechtvaardiging en de genade, waar het Luther in eerste instantie om te doen was. Vele misverstanden daarover zijn inmiddels uit de weg geruimd. Hoogtepunt was de ondertekening op 31 oktober 1999 van de Gemeenschappeljke Verklaring over de Rechtvaardigingsleer door de bestuurders van Pontificale Raad voor de Bevordering van de Eenheid der Christenen en van de Lutherse Wereldfederatie.
Dit jaar is het ook 500 jaar geleden dat de Rijksdag van Worms plaatsvond. Keizer Karel V had besloten om de augustijn Luther tijdens die vergadering, die duurde van 16 tot 25 april 1521, als vrij man de gelegenheid te geven zich te verdedigen. Hem werd in Worms gevraagd zijn als ketters bestempelde leer te herroepen. Maar Luther weigerde dat. Volgens een overlevering zou hij daarbij hebben uitgeroepen: “Hier sta ik, ik kan niet anders!” De keizer besloot daarop Luther in de rijksban te doen.
De stad Worms en de Evangelisch Kirche in Hessen und Nassau willen Luthers optreden in Worms herdenken met een uitgebreid programma van evenementen. Als de pandemie het toelaat wordt op 18 april een feestelijke dienst gehouden met raadsvoorzitter Heinrich Bedford-Strohm van de Evangelische Kirche in Deutschland en Georg Bätzing, voorzitter van de rooms-katholieke bisschoppenconferentie in de Bondsrepubliek Duitsland.