We zouden vergevingsgezinder moeten zijn’, bepleit filosoof Jurriën Hamer. We straffen steeds harder, omdat we het verhaal achter problemen niet durven zien. We kijken weg, maar dat leidt tot problemen die ons allemaal raken. Daarom roept Jurriën op tot verantwoordelijkheid. ‘Als je goed luistert in de wereld, hoor je de plicht roepen.’

Filosoof en jurist Jurriën Hamer is een geluksvogel – zegt hij zelf – want hij mag boeken schrijven voor de kost. En dat is zeker niet zijn eigen verdienste, stelt hij in een nieuwe aflevering van De verwondering. ‘Als het je voor de wind gaat, dan is dat genade. Niets ontkomt aan de wervelwind van pech en geluk.’

Jurriën is vooral bekend van Waarom schurken pech hebben en helden geluk, waarmee hij de Socratesbeker won. In dat boek stelt hij de vrije wil ter discussie: jouw leven is niet jouw verdienste. ‘Je bent niet de ultieme regisseur van je leven en van je keuzes’, want je wordt gevormd en beïnvloed door oneindig veel factoren, waar je geen invloed op hebt. 

Dat inzicht maakt je ook zachter, vertelt hij aan tafel bij Annemiek. ‘Er zit altijd een verhaal achter een foute keuze of een erge misdaad.’ Als je die voorgeschiedenis durft te zien, krijg je zicht op de mens achter de problemen. En dat is hard nodig in deze harde tijd, zegt Jurriën.

Het grote probleem is dat we wegkijken. Van de verklaring achter fouten en problemen, maar ook van de gevolgen van onze daden. Daar moeten we ons tegen verzetten. We moeten de realiteit onder ogen komen, stelt Jurriën. En dat geldt ook als het aankomt op onze problematische omgang met het klimaat.

Alleen als we allemaal de keuze maken om iets te doen – minder kaas eten bijvoorbeeld – kan er iets veranderen. ‘We zullen op een strengere manier moeten gaan samenleven. Niet in de zin dat we meer moeten boeten, maar dat we de consequenties van ons gedrag serieus gaan nemen.’

De Bergrede is een grote inspiratiebron voor Jurriën. Jezus brengt daar namelijk de oproep tot verantwoordelijkheid en de oproep tot zachtheid bij elkaar. Dat wijst ons in de richting van het volmaakte: ‘Het vermogen om zo goed te luisteren naar het verhaal van iemand anders, dat je de woede of afkeer in jezelf te boven kan komen.’

En dat is inderdaad vreselijk moeilijk, zeker als de ander iets verschrikkelijks heeft gedaan. ‘Maar net zoals mensen het vermogen hebben om te haten, hebben we het vermogen om te vergeven.’ Dat geeft ons hoop. Het biedt perspectief: dat het vandaag misschien wel gaat lukken.

De Verwondering met Jurriën Hamer, zondag 8 december om 08.25 uur bij KRO-NCRV op NPO 2