De geplande nieuwe verdeling van het geld uit het gemeentefonds roept felle kritiek op, want vooral arme gemeenten gaan er op achteruit, zo blijkt uit een inventarisatie van KRO-NCRV's Pointer. Het gemeentefonds is de belangrijkste inkomstenbron van gemeenten en wordt gevuld door het Rijk. Maar de voorgestelde verdeling is onrechtvaardig, waarschuwen experts in KRO-NCRV Pointer.  

Ook de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB), een adviesorgaan van de overheid, is kritisch op het verdeelvoorstel. Zij geven de regering advies over de herverdeling van het gemeentefonds. Dat advies is nog niet af, maar in een tussentijdse brief in handen van Pointer vraagt de ROB de regering om een betere onderbouwing van het verdeelmodel. Zij zien dat juist gemeenten die al in financieel zwaar weer verkeren erop achteruitgaan.  

Uit een inventarisatie van Pointer blijkt dat van de vijftig gemeenten met de meeste arme inwoners er 34 in de herverdeling op achteruitgaan. Deze gemeenten krijgen vanaf 2023 minder geld van het Rijk. De herverdeling is nog niet definitief, de uiteindelijke beslissing ligt bij een volgend kabinet.

Plattelandsgemeenten lopen geld mis

De financiële verliezers zijn vooral in Friesland, Groningen en Limburg te vinden. De grote vier steden gaan er ook op achteruit in het voorstel, terwijl veel middelgrote steden iets meer geld krijgen. De middelgrote steden met een centrumfunctie krijgen in de nieuwe verdeling meer geld om sociale problematiek aan te pakken. 

Door die aanpassing lopen plattelandsgemeenten zonder centrumfunctie maar met een stapeling van sociale problemen geld mis, zegt gemeentefondsexpert Herbert ter Beek van het Bureau voor Economische Argumentatie. “Dat is onrechtvaardig. Gemeenten in bijvoorbeeld Zuid-Limburg en Oost-Groningen hebben ook een stapeling van sociale problemen, maar geen centrumfunctie.” Ook de Raad voor het Openbaar Bestuur heeft vraagtekens bij deze aanpassing. Deze ligt niet voor de hand, aldus de ROB in haar brief aan de regering.

Onroerendezaakbelastingen

Ook gemeenten die de onroerendezaakbelastingen (ozb) verhoogd hebben om bijvoorbeeld de stijgende zorgkosten te betalen worden ten onrechte benadeeld, stelt een contra-expertise van onderzoeker Ferry Knaack. Al sinds de decentralisatie worstelen armere gemeenten met stijgende kosten voor het sociaal domein, zoals de jeugdzorg. 

Om deze stijgende kosten te betalen heffen gemeenten meer ozb. Het fonds gaat ervanuit dat gemeenten die veel ozb heffen minder geld van het Rijk nodig hebben. Dat klopt niet, zegt Knaack: “Als je meer geld vraagt van je burgers omdat je het toch al krap hebt, moet er niet gedaan worden alsof je het beter hebt.” 

Vooral gemeenten in Noord-Nederland, die er in de verdeling bijna allemaal op achteruitgaan, hebben hoge ozb-belastingen en hoge zorgkosten. Benadeelde gemeenten hebben het gevoel dat de herverdeling hen over de financiële rand duwt. Zo verliest het Friese Achtkarspelen volgens het voorstel 83 euro per inwoner. Wethouder financiën Harjan Bruining: “We hebben na de gemeenteraadsverkiezingen geen wethouders meer nodig, maar curatoren.” 

Over Pointer

Op tv, radio en online agendeert KRO-NCRV's Pointer maatschappelijke onderwerpen, onthult nieuws en misstanden en koppelt de modernste tools aan dossieronderzoek. Pointer is het eerste en grootste crossmediale journalistieke platform met een uitgebreide mix aan journalistieke tools, zoals crowdsourcing, datajournalistiek en open source intelligence. Juist met hulp en inzet van het publiek pakt het de kwesties van nu aan. 

Pointer richt zich op maatschappelijke problematiek waarbij de input van de burger het vertrekpunt is van het onderzoek met als thema’s: Wonen en leefomgeving, Werk en geld, Gezondheid en zorg, Klimaat en duurzaamheid, Recht en onrecht, Onderwijs en jeugd, Misinformatie en privacy. Pointer zorgt ervoor dat je met je neus op de feiten wordt gedrukt.

Pointer, zondagavond om 19.00 uur bij KRO-NCRV op NPO radio 1. 

Meer informatie

Marlies van de Meent
Eva Reitsma

Programma

Pointer

Kijkers/luisteraars kunnen met vragen/opmerkingen terecht bij het Klant Contact Centrum:
E: info@kro-ncrv.nl
T: 035-6726880