Gemeenten in onder andere Twente en de regio Utrecht verwarmen hun gemeentelijk vastgoed met gecompenseerd gas. De CO2-uitstoot die hierbij vrijkomt wordt, gecompenseerd met omstreden buitenlandse projecten. Deze zijn voorzien van een keurmerk dat wordt geadviseerd door de Rijksoverheid.  

Onderzoeksjournalistiek platform Pointer (KRO-NCRV) komt in de registers van de grootste keurmerken voor CO2-compensatie, (Verra en Gold Standard, de laatste ontwikkeld door het Wereld Natuur Fonds), tientallen gemeenten tegen die de afgelopen drie jaar certificaten kochten van omstreden projecten om hun aardgasverbruik te ‘compenseren’. Gemeenten zeggen dit te doen op advies van het Expertisecentrum Aanbesteden van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).  

Omstreden projecten
Een samenwerking van 17 gemeenten in de regio Utrecht (waaronder Houten, Nieuwegein en Stichtse Vecht) ‘vergroende’ haar gasverbruik in 2022 met een al in 2013 in gebruik genomen restwarmte-installatie in een Chinese staalfabriek. Ook kochten zij in april 2023 via het gascontract certificaten van een Indiase waterkrachtcentrale. Die centrale had het geld van de certificaten niet nodig om van de grond te komen, zo concludeerden wetenschappers in 2008 en 2011. De certificaten zorgen dus niet voor extra CO2-reductie. Bovendien zijn volgens één van de eigenaren van de centrale tijdens de bouw 16 doden gevallen. 

Pointer vindt ook een Turks windmolenpark van 8 jaar oud in Cesme, West-Turkije. Hier spelen landconflicten, bewoners komen in opstand tegen het windmolenbedrijf en zijn vooraf niet goed of soms helemaal niet geïnformeerd over het project. Om die reden schorste Gold Standard het project in 2020 en mocht het geen nieuwe certificaten verkopen. Toch kon een samenwerking van 14 Twentse gemeenten via tussenhandelaren in 2022 nog ruim 10.000 (oude) certificaten van het project aanschaffen (1 certificaat staat voor 1 ton gecompenseerde CO2-uitstoot). 

Wethouder Jaime van Essen, verantwoordelijk voor de CO2-compensatie van de Twentse gemeenten, wijst naar de rijksoverheid die het Gold Standard-certificaat adviseert. ‘En als dat niet goed gaat dan hoop ik van harte dat gemeenten die hierna hier gebruik van maken niet meer in projecten investeren die eigenlijk onze eigen goedkeuring niet zouden krijgen.’ 

“Je neemt geen extra vervuiling weg”
Is het dan helemaal geen goed idee om windmolenprojecten als compensatieproject te steunen? “Nee,” zegt Sybrig Smit, klimaatbeleidanalist van onafhankelijke denktank NewClimate Institute. “Een windmolenpark in Turkije of windmolenpark in het algemeen heeft heden ten dage al een verdienmodel op zichzelf. Die verkoopt namelijk elektriciteit en heeft daar niet per se CO2-certificaten voor nodig om te kunnen draaien.”

Peter Verburg, hoogleraar Milieugeografie aan de Vrije Universiteit, is kritisch op de steun aan deze projecten: “Je zou ook kunnen zeggen dat gemeenten geld uitgeven aan iets wat eigenlijk sowieso gaat gebeuren, dus neem je geen extra vervuiling weg”.

De AFM ziet een ongereguleerde markt niet gehinderd door enig wettelijk toezicht en maakt zich zorgen over de kwaliteit van de certificaten. Maar ook of de handel transparant is en eerlijk verloopt en of de klimaatclaims gegrond en transparant zijn.

Naar aanleiding van vragen van Pointer zijn de 17 samenwerkende gemeenten in de regio Utrecht voornemens “het CO2-compensatiebeleid met de energieleverancier te evalueren.”

Pointer special, vanavond om 21.00 uur bij KRO-NCRV op NPO 2.